Bitkisel Üretimde İşletme Büyüklüğünün Ürün Verimi, Üretim Değeri ve Ürün Maliyeti Üzerine Etkisi: Çeltik, Pamuk ve Kanola Üretimi Örneği

Tarım ürünleri ticaretinde ve ülkelerarası rekabet bağlamında birim alandan elde edilen verimin yüksekliği yanında üretilen ürünün maliyeti de önemli rol oynamaktadır. Bir tarım işletmesinin hem verim hem de maliyet avantajına sahip olabilmesi için belirli bir işletme büyüklüğüne sahip olması gerekmektedir. Bu çalışmada; pamuk üretiminde 136 işletmeden, çeltik üretiminde 74 işletmeden ve kanola üretiminde de 83 işletmeden elde edilen veriler işletme büyüklük grupları bazında verim değerleri ve ürün maliyetleri dikkate alınarak analiz edilmiştir. İncelenen işletmelerde işletme başına ortalama üretim alanları kanolada 83.14 da, çeltik üretiminde 141.36 da ve pamuk üretiminde ise 107.99 da olarak belirlenmiştir. Araştırmada; Çeltik üretiminde işletme başına ortalama verim 777.11 kg da-1 olup, en yüksek verim (797.20 kg da-1) ve ürün değeri ($446.46 da-1) büyük işletme büyük grupta yer alan işletmelerden sağlanmıştır. Yürütülen araştırmada pamuk üretiminde işletme başına ortalama verim 536.19 kg da-1, kanola üretimde ise 290.87 kg da-1 olarak hesaplanmıştır. Yapılan araştırma en yüksek verimin kanola üretiminde (309.23 kg da-1) ve pamuk üretiminde (538.53 kg da-1) küçük işletmelerin bulunduğu birinci gruptan elde edildiğini göstermiştir. Araştırma kapsamında işletme yöneticilerininin yaşı, mesleki tecrübesi ve genel eğitim düzeyi de işletme büyüklük grupları bazında analiz edilmiştir. Araştırma bulguları çeltik üretiminde üreticilerin ekonomi ilkelerine uygun olarak, diğer bir ifade ile rasyonel bir şekilde, işletmelerini yönettiklerini ortaya koymuştur. Pamuk ve kanola üreten işletmeler ise küçük işletme gruplarında hem verim hem de üretim değeri bakımından diğer gruplarda yer alan işletmelere göre daha yüksek performans göstermişlerdir. Bu durum pamuk ve kanola üretiminde orta ve büyük grupta yer alan işletmelerin büyük ölçekli işletme olmanın avantajlarından yeterince yararlanamadıklarını ortaya koymuştur.