Nikomedia'da Bir Roma Anıtı: Çukurbağ Kurtarma Kazılarında Ortaya Çıkarılan Çokrenkli Rölyef Ve Heykellerinin Teknik, İkonografik Analizi Ve Dijital Rekonstrüksiyonu

Antik kaynaklar imparator Diokletianus Dönemi’nde Roma İmparatorluğu başkentliği yapmış Nikomedia şehrinin görkemli yapılarından sıkça bahsetse de modern İzmit’in, antik kentin tam üzerine kurulmuş olması ve sistematik kazı yapılamamış olması sebebi ile Nikomedia’ya dair arkeolojik veri çok azdır. Bu proje, 2001 ve 2009 yılları kurtarma kazılarında İzmit şehir merkezi Çukurbağ Mahallesi’nde bir binanın temelinde bulunan ve Kocaeli Müzesi’ne götürülen görkemli Roma yapısına ait çokrenkli rölyef ve heykellerin bilimsel araştırmasını içerir. Buluntular ve ortaya çıkarıldıkları arkeolojik alan multidisipliner metotlar (sanat tarihi, arkeometri, kimya, metalürji, bilgisayar teknolojileri) kullanılarak ilk defa bütünüyle incelenmiş, belgelenmiş ve 3 boyutlu dijital rekonstrüksiyonları yapılmıştır. Çalışmalar sonucunda yapının ve onu süsleyen renkli rölyef ve heykellerin Diokletianus’un, Maximianus’u gücüne ortak ederek yeni başkent Nikomedia’da ilan ettiği Diarşik (ikili yönetim) döneminde (M.S. 287-293) imparator kültü için yapılmış görkemli bir tapınağa ait olduğu ve muhtemelen M.S. 358 yılındaki büyük deprem ile yıkıldığı anlaşılmıştır. Bulunan anıtsal imparatorluk rölyeflerinin bu döneme ait bilinen tek rölyef grubunu oluşturduğunun anlaşılması, Roma tarihi ve sanatı için büyük önem taşır. Rölyeflerde kullanılan üslup, teknik ve ikonografi, kayıp başkent Nikomedia’nın tarihini aydınlatırken, 3. Yüzyıl sonunda başlayan, Geç Antik Çağ’ın öncüsü yeni devlet sanatının köklerinin anlaşılmasını sağlamıştır. Rölyeflerin teknik değerlendirmesi ile Nikomedia mermer endüstrisi ve heykeltıraşlık atölyelerinin çalışma mekanizmaları hakkında birçok yeni veriye ulaşılmıştır. Rölyefler üzerindeki renklerin bilimsel analizi sonrasında ortaya çıkan sonuçlar ise antik heykel boyamacılığının teknik detaylarını ve günümüzde kaybolan renklerin aslında ikonografinin okunabilirliği için ne kadar önemli olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu proje ile Diarşik ve Tetrarşik Dönem’e ait dev imparatorluk komplekslerinin Anadolu’da bulunmuş tek örneği olan bu yapı ve şimdiye kadar bulunmuş renkleri en iyi korunmuş Roma rölyef frizi Dünya Kültür Mirasına kazandırılmıştır