Öğretimin planlanmasında öğretmenin rolü ve özerkliği: Ortaöğretim tarih öğretimenlerinin yıllık plan hazırlama ve uygulama örneği

Bu çalışmada yıllık planların hazırlanması ve uygulanmasında tarih öğretmenlerinin rolleri ve özerklik alanları incelenmektedir. Öğretmen özerkliği kavramı kısaca öğretmenlerin mesleki faaliyetlerini planlamada, uygulamada ve bunlarla ilgili kararları almada sahip olduğu yetki ve özgürlük alanını ifade etmektedir. Çalışmanın amacı yıllık planların hazırlanmasından öğretimin gerçekleştirilmesine kadar giden süreçte, öğretmenlerin öğretim içerik, yöntem ve materyallerinin seçimi ve düzenlenmesine nasıl katıldıklarını ortaya koymaktır. Araştırma konuyu nitel bir yaklaşımla ve küçük ölçekli bir öğretmen grubu (11 öğretmen) üzerinden, farklı yönleriyle ve derinlemesine incelemeyi hedeflemektedir. Araştırma verilerinin toplanmasında üç farklı teknik birlikte kullanılmıştır. Bunlar sınıfta öğretim uygulamalarının gözlenmesi, görüşme ve doküman incelemesidir. Bulgular araştırmaya katılan öğretmenlerin öğretim planlarının oluşturulmasındaki etkisinin son derece sınırlı olduğunu, planların içeriğinin neredeyse tamamen tarih ders programı ve ders kitabından aktarıldığını ve ilgili öğrenci grubunun ihtiyaç ve öğrenme özelliklerinin dikkate alınmadığını göstermektedir. Sınıftaki öğretim uygulamalarında ise, öğretmenler bireysel karar ve tercihlerini yıllık planda öngörülenden daha geniş bir biçimde öğretime yansıtmaktadır. Ancak öğretmenlerin uygulamada yarattıkları bu esnekliğin sınıf ortamına ve öğrenci özelliklerine göre düzenlenmiş bir öğretimi sağladığı söylenemez. Araştırmaya katılan öğretmenlerin yıllık planları hazırlama ve uygulama süreçlerine etkin bir biçimde katılmalarını engelleyen dört temel faktör gözlenmiştir. Bunlar planlama sisteminin öğretmenlere geniş bir hareket alanı bırakmaması, ders programlarının yapısı, denetleme anlayışı ve uygulamaları, öğretmenlerdeki mesleki yetersizlik ve eksikliklerdir.