Teke Yarımadası'nda kuvaterner buzullaşmalarının alansal dağılışında iklimin etkisi

Teke Yarımadası, 2500 m. üzerinde yükseltide birçok zirve barındıran dağlar ile, engebeli bir topografyaya sahiptir. Dağlık kütleler üzerinde, Kuvaterner'de gerçekleşen iklim değişimleriyle birlikte birden fazla buzullaşma etkili olmuştur. Teke Yarımadası'ndaki buzullaşmış alanlar Türkiye'de kalıcı kar sınırının en alt seviyelere indiği bölge olarak dikkat çekmektedir. Teke Yarımadası'nda yer alan dağlardan; Sandıras, Karadağ, Akdağ ve Beydağları'nda Kuvaterner buzullaşmalarının iklim ile olan ilişkisini belirlemek amacıyla, çalışma sahası sınırları içerisinde yer alan MGM'ye ait toplamda 27 meteoroloji istasyonundan ve Karadağ'ın güneyine kurduğumuz Söğütlüdere istasyonuna ait verilerden faydalanılmıştır. Bu verilerle CBS yöntemleri ve enterpolasyon yöntemleri uygulanarak (IDW, Spline ve Kriging) alansal sıcaklık-yağış dağılış haritaları üretilmiştir. Bu veriler ışığında Teke Yarımadası'nda günümüz sıcaklık ve yağış ortalamaları belirlenmiştir. Pleyistosen döneminde sıcaklık-yağış koşullarının günümüzden farklı olduğu öngörüsünden yola çıkarak, Kuvaterner'de meydana gelen iklim değişiklikleri ve yine bu dönemde gerçekleşen buzul çağlarındaki iklim ile günümüz kıyaslaması yapılmıştır. Sonuç olarak Kuvaterner döneminde, Teke Yarımadası'ndaki çeşitli dağlar üzerinde meydana gelen buzullaşmaların Anadolu'nun geneline göre daha alçak seviyelerde görülmesinin esas temelini mikroklimal etkiler ve topografya şartlarına bağlı olduğu görülmüştür. Akdeniz üzerinden gelen alçak basınç sistemlerinin ilk karşılaşma alanı olan Sandıras, Karadağ ve Akdağ gibi güneybatıya doğru bakan kısımlarının, orografi etkisiyle beraber çok fazla yağış aldığı görülmüştür. Pleyistosen dönemi itibariyle sıcaklık şartlarının da düşük olması buzullaşma koşullarının hakim olduğunu göstermektedir ve buzulların daha alçak seviyelere indiği tespit edilmiştir. Doğuya doğru gidildikçe, Beydağları'nın yükseltisin daha fazla olmasına rağmen yağmur gölgesinde kalması, diğer dağlara göre daha az yağış almasına neden olmuş ve buzullaşma şartları çok fazla gelişememiştir.

The Teke Peninsula has a rough topography of mountains and peaks over 2500 meters. Different phases of glaciation were occurred on the mountains in the Quaternary. Lowest permanent snow levels are seen in Teke Peninsula along Turkey. The aim of this study is to expose relationship between Quaternary glaciations and climate on Sandıras, Karadağ, Akdağ and Beydağları mountains. For this purpose, 27 meteorological stations belonging to the Turkish State Meteorological service and one station (Sogutludere) which established by researcher were examined. Meteorological observations were used to create spatial temperature-precipitation distribution maps using interpolation methods (IDW, Spline and Kriging). Based on the assumption that the temperature-precipitation conditions in the Pleistocene were different from today, climate conditions in the Quaternary are compared with the present. As a result, it is found that glaciation levels on the Teke Peninsula lower than the other mountains in Anatolia, due to microclimatic effects and topographical conditions. Southwest aspects of the mountains such as Sandıras, Karadağ and Akdağ, which are the first encounter areas of low pressure systems coming from Mediterrianean, have received a lot of rainfall due to the orography effect. Despite having higher elevation, Beydağları (Eastern Teke Peninsula) have lower precipitation and less glaciation than the other mountains in the peninsula because of the rain shadow.