Kutadgu Bilig'de din ve tanrı tasavvuru

Türkler, tarih sahnesine çıktıkları ilk dönemden İslâmiyet'i kabul ettikleri döneme kadar olan süreçte siyasi, ticari, sosyal ve kültürel nedenlerle başta geleneksel Türk dini olmak üzere pek çok evrensel ve semâvi dinlerle etkileşim içerisinde olmuşlar ancak sonuç olarak İslâm dininde karar kılmışlardır. Türklerin İslâmiyet'i kabul etmelerinde İslâm dininin toplumları uzlaştıran ve özgürleştiren bir yapısının olmasının yanı sıra Gök Tanrı inanışı çerçevesinde gelişme gösteren geleneksel Türk dini ile İslâm arasında bağlantı kurmalarını sağlayacak ortak noktaların olması da etkili olmuştur. Kutadgu Bilig isimli eser Türk-İslâm edebiyatı ürünlerinin ilki olması sebebiyle bir önem taşımasının yanı sıra Türklerin İslâmlaşma Sürecine ve bu dönemde Türklerin din ve tanrı tasavvurlarına dair önemli ipuçları barındırması bakımından da dikkate değerdir. Biz bu çalışmamızda İslâmlaşma Sürecinde Türklerin din ve Tanrı tasavvurlarının Kutadgu Bilig'e nasıl yansıdığını tespit etmeye çalıştık. Sonuç olarak; eserdeki dinî alt yapının Hanefî- Maturîdî çizgide gelişme gösteren İslam dini olduğunu ve dinin, Tanrıya ibadet ile güzel ahlak sahibi olmak şeklinde iki yönüyle ele alındığını, Tanrı tasavvurunun da Gök Tanrı inanışından Allah inancına doğru bir değişim gösterdiğini ancak Arap ordularına karşı gelişen bir reaksiyon sonucunda Türklerin Arap kültürüne karşı kendi milli benliklerini koruma tavrı içerisinde hareket ettiklerini tespit ettik.

From the first period when they came to the stage of history to the time they accepted Islam, the Turks interacted with many universal and heavenly religions, especially the traditional Turkish religion, for political, commercial and social reasons. The fact that Islam has a structure that reconciles the societies as well as the common points that will enable them to establish a connection between the traditional Turkish religion that develops in the belief of celestial god and Islam has been effective in the acceptance of Islam by the Turks. Kutadgu Bilig is the first of the Turkish Islamic literature, as well as being important in terms of the process of Islamization of the Turks and the Turks in this period is important to contain important clues about the concept of religion and god. In this study, we tried to determine how the reflections of religion and deity of the Turks to Kutadgu Bilig during the Islamization process. As a result, the religious infrastructure in the work HanefÎ-Maturidi is an Islamic religion that develops along the line, and the religion is considered in two ways as worshiping God and having good morality, God's concept of celestial god belief in the belief in Allah showed a change from belief in God, but a reaction against the Arab armies As a result, we determined that the Turks acted in an attitude of protecting their national self against Arab culture.