Yok Olma Tehlikesindeki Türkiye Nogaycası: Belgeleme ve Konuşur Tutum Araştırması

Nogaylar, günümüzde ana kitle olarak Kafkasya’da, zorunlu göçler sonucu kopuntular halinde ise Romanya ve Türkiye’de yaşamaktadır. Avrupa ülkelerinde dağınık ve az sayıda Nogay varlığı da bilinmektedir (Karakoç 2013). Türk dilleri içinde Kazakça ve Karakalpakçaya çok yakın olan Nogayca, Kıpçak grubuna dahildir ve üç temel değişkesi arasında küçük farklılıklar bulunmaktadır. Türkiye’ye on sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda göçen Nogaylar arasında bu üç değişkenin konuşurunun bulunduğu, günümüz Türkiye Nogaylarının dil özelliklerinden anlaşılmaktadır. Son göç dalgasının üzerinden yüz yıldan uzun bir süre geçmiş olan Türkiye Nogaylarının kendi dil içi özelliklerine ilave bir de Oğuz grubu dili olan Türkiye Türkçesinin etkisi ile oluşmuş Oğuzca karakteristikler dikkat çekmektedir (Çelik Şavk 2015). Bu projede Türkiye’de yaşayan Nogayların ‘lehçe teması’ sonucu oluşturdukları Türkiye Nogaycası ile ilgili alan çalışmasına dayalı iki bağımsız çalışma yapılmıştır 1. Belgeleme; Proje kapsamında alan araştırması için 15 köye gidilmiştir. Bunlar Ankara ili Şereflikoçhisar ilçesine bağlı Akin, Şekerköy ve Doğankaya; Konya ili Kulu ilçesine bağlı Kırkkuyu, Boğazören, Ağılbaşı ve Seyitahmetli; Gaziantep ili Nurdağı ilçesine bağlı Nogaylar; Adana ili Ceyhan ilçesine bağlı Altıkara, Büyük Mangıt, Çakaldere, Kelemeti ve Yılankale; Afyon ili Kızılören ilçesine bağlı Yenibelkavak ile Afyon ili Çay ilçesine bağlı Orhaniye köyleridir. Sesli ve görsel kayıt esasına dayalı elde edilen veri öncelikle transkribe edilmiş daha sonra da özel bir dizin programı ile işlenerek elektronik kitap halinde www.turkiyenogaylari.hacettepe.edu.tr adresinde paylaşılmıştır. Dizin programı, ekleri ve sözcükleri alfabetik sıralamakta ve kullanım sıklıklarını da sayısal veri olarak göstermektedir. Ayrıca aynı program sözcüklerin bağlamsal (concordance) dizinini de yapmaktadır. 2. Ana dili tutum araştırması; Türkiye Türkçesinin yoğun biçimde etkisinde kalan Nogayca konuşurlarının ana dili farkındalıkları son yıllarda önemli ölçüde artmış görünmektedir. Nogayca konuşurların dil tutumları hakkında gözlame dayalı bazı bilgiler olakla birlikte bu proje kapsamında yapılan geniş ölçekli araştırma ile daha fazla bilgiye ulaşılmıştır.