Türkiye'de akaçlama havzalarının sınır ve morfometrik özelliklerinin belirlenmesi

Basit Öğe Kaydı
dc.contributor.advisorKoç, Telat
dc.contributor.authorKesmen, Engin
dc.date.accessioned2025-01-26T21:22:24Z
dc.date.available2025-01-26T21:22:24Z
dc.date.issued2013
dc.departmentÇOMÜ, Enstitüler, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Ana Bilim Dalı
dc.descriptionSosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Ana Bilim Dalı
dc.description.abstractGünümüzde doğal kaynakların hızla tükenmesi ve bozulması, kaynak kullanımı ve planlaması konusunda arayışların artmasını beraberinde getirmiştir. Coğrafi ortama ait veri oluşturma, özellik belirleme ve karar verme sürecinde ortak alansal kavramların kullanılmaması verilerin ortak kullanımı ve kararların uygulanmasını engellemektedir. Son yıllarda coğrafi ortama ait alansal birim belirleme kavramı olarak akarsu havzalarının esas alınması yaklaşımı ağırlık kazanmaya başlamıştır. Fakat ülkemize ait havza sınırlarının çeşitli kaynaklarda farklı farklı verilmesi karışıklıklara sebep olmaktadır. Bu yüzden Türkiye akaçlama havzalarının sınırlarının belirlenmesi ve bu havzaların morfometrik özelliklerinin belirlenmesine çalışılmıştır. Türkiye akaçlama havzaları morfometrik özelliklerini incelediğimizde öncelikle Türkiye geneli izdüşüm alan 779911.19 km2, ortalama yükseltisi de 1140.79 m olarak belirlenmiştir. Akaçlama havzaları alanlarını incelediğimizde en geniş alanı Fırat Havzası, en küçük alanı ise Küçük Menderes Havzası kaplamaktadır. Ortalama yükselti değerlerini incelediğimizde en yüksek havza Van Gölü iken en alçak havza Meriç-Ergene Havzası olarak tespit edilmiştir. Akaçlama havzaları yükselti basamaklarını inceldiğimizde özellikle denize kıyısı olan havzalar ve çöküntü ovalarının yer aldığı havzalarda 0-500 m yükselti basamağı daha geniş yer kaplarken, iç ve doğu kısımlara gidildikçe 1000-2000 m arası yükselti basamaklarının daha geniş alan kapladıkları görülmektedir. Morfometrik özellikleri barındıran diğer bir özellik olan hipsometrik eğri değerleri incelendiğinde Meriç-Ergene Havzası?nın denge profiline en yakın ve yaşlılık evresinde olduğu, Çoruh Havzasının da en genç evrede olan ve denge profilinden uzak havza olarak belirlenmiştir. Yarılma derecesi özelliklerini incelediğimizde ise özellikle kıyı ve çöküntü ovalarında, iç bölgelerde yarılma derecesi daha düşükken dağların denize paralel uzandığı kıyı bölgelerinde ve engebenin yüksek olduğu doğu bölgelerinde yarılma derecesi yüksek çıkmıştır. Morfometrik özellikleri belirleye bir diğer faktör olan eğim özelliklerini incelediğimizde Çoruh Havzası?nın en fazla eğime sahipken, Meriç-Ergene Havzası?nın eğim derecesinin en düşük olduğu görülmüştür. Türkiye akaçlama havzalarının morfometrik özelliklerini içeren bu çalışma Türkiye geneli için yapılmış olan morfometrik özellikleri içeren çalışmaları tamamlayıcı bir özellik göstermektedir. Özellikle havza sınırları farklılıklarının akarsu drenaj özelliklerine göre yeniden belirlenmiş olması sınırlar arasındaki uyumsuzluğu da giderecektir. Günümüzde su kaynaklarının planlaması, kullanılması ve sürdürülebilir olması için yapılan çalışmalarda belirlenen bu yeni sınırların kullanılması ortak veri tabanının oluşmasına yardımcı olacaktır. Anahtar Kelimeler: Havza, Havza Sınırları, Morfometrik Özellikler, Yükselti Basamakları, Hipsometrik Özellikler, Yarılma Derecesi, Eğim Özellikleri
dc.description.abstractAt the present time, rapidly consumption and deterioration of the natural sources have been brought along the increasing in researches about usage and planning of the resource. Lack of using common spatial concepts on the geographical data generation, characterisation and decision-making processes negatively affects the common use of data and implementation of decisions. In recent years, the approach of using river basin as a spatial unit for geographical environments has gained importance. However, there is confusion about the basin boundaries in our country due to the several river basin classifications based on different resources. Therefore, in this study it is tried to determine borders of drainage basins of Turkey and their morphometrical characteristics. According to morphometrical analysis of Turkish drainage basins, Turkey has 779911.19 km the projection area and its average altitude is 1140.79. Among the drainage basins in Turkey, Firat basin has the largest area while Küçük Menderes has the smallest area. Altitude analysis shows that, the highest basin is Lake Van, while the lowest basin is Meriç-Ergene basin. In addition to this, drainage basin altitude steps analysis indicates that, basins which has shore to sea or located in tectonic plains of western Anatolia the 0-500 m altitude step cover the larger place while the basins which are located in center and the eastern Anatolia, has the largest altitude step for 1000-2000 m interval. Hypsometrical curve values display that, Meriç-Ergene basin is very close to longitudinal profile (grade) and also at the old age phase. On the other hand, Çoruh basin is at youth phase and it is far from the longitudinal profile. Cleavage degree characteristics shows that, the cleavage degree is the lower in the areas where the mountains lies to sea as parallel, while it is higher in highland where thee unevenness is high. Slope characteristic, which is the other morphometric parameter, is highest in Çoruh basin and lowest in Meriç-Ergene. This study which involves the morphometric characteristics of drainage basins of Turkey, complements the previous research on morphometric characteristics of Turkey. Especially, redetermination of basin borders according to river drainage characteristics will resolve the inconsistency between borders. Using of this new borders will assist the future studies dealt with usage, planning and sustainability of water resources. Key Words: Basin, Basin Boundaries, Morphometrical Features, Altitude Steps, Hypsometrical Curve Values, Cleavage Degree, Slope Features
dc.identifier.endpage120
dc.identifier.startpage1
dc.identifier.urihttps://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=1zw6GvYMe-q3Hf6HR-3US8MbOkK0ERBsSkrlzE_IxrESrThewnxlaITotEgZoxp4
dc.identifier.urihttps://hdl.handle.net/20.500.12428/10814
dc.identifier.yoktezid358538
dc.language.isotr
dc.publisherÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
dc.relation.publicationcategoryTez
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccess
dc.snmzKA_Tez_20250125
dc.subjectCoğrafya
dc.subjectGeography
dc.titleTürkiye'de akaçlama havzalarının sınır ve morfometrik özelliklerinin belirlenmesi
dc.title.alternativeDrainage basins of border in Turkey and determination of their morphometric characteristics
dc.typeMaster Thesis

Dosyalar

Koleksiyon

Sosyal Bilimler Enstitüsü Tez Koleksiyonu