MODERNİST-TOPLUMCU TÜRK ŞİİRİ

Toplumcu-gerçekçiliğin Türk edebiyatı özelindeki seyrinde üç aşamanın bulunduğunu dile getirebiliriz. Bu aşamalardan ilki olan ve erken-toplumculuk olarak adlandırdığımız aşama; Meşrutiyet’in son yılları ile Cumhuriyet’in ilk yıllarında Abdülaziz Mecdî Tolun, Yaşar Nezihe Bükülmez gibi isimlerin, tematik ve estetik açıdan dar bir bakış-açısına sahip propagandist şiirlerini içerir. Nitekim bu aşamada toplumculuk için şiir dışında herhangi bir tür, “gözlem ölçeği” sınırları içerisine girmez. İkinci aşama; Nâzım Hikmet tarafından 1920’lerin sonunda öncülük edilen ve Sabahattin Ali, Sadri Ertem, Hasan İzzettin Dinamo, Rıfat Ilgaz gibi isimlerle şiir dışı türlere de taşınan aşamadır. İleri-toplumculuk olarak adlandırdığımız bu aşamada toplumcu-gerçekçilik, hem estetik hem tematik hem de türsel açıdan sınırlarını genişletir. 1960’lardan sonra toplumcu-gerçekçiliğin İsmet Özel, Ataol Behramoğlu, Ahmet Telli, Nihat Behram, Sevgi Soysal, Erdal Öz gibi isimlerle daha ileri düzeyde modernist ve avantgarde imkânlar kazandığı görülür¸ böylelikle yeni bir aşama idrak edilir. Modernist-toplumculuk olarak adlandırdığımız bu aşamada, bireysel temalarla birlikte soyut imgeciliğe, dil deformasyonuna ve modern anlatı tekniklerine bir açılım sergilendiği görülebilir. Bir başka ifadeyle; toplumcu edebiyatın modernist / avantgarde edebiyatla olan imkânının izsürümü yapılabilir. Çalışmamızda, modernist-toplumculuğun şiir özelindeki durumunu ele alacağız; modernist-toplumcu şiirin tematik ve biçimsel açıdan öne çıkan noktalarına örneklerle değineceğiz. Fakat bunu yaparken; “saf” betimleyici bir tutumdan çok, yer yer toplumsal/ siyasal / estetik zemine dönük değinilere de kapı aralayan bir bakış-açısından hareket edeceğiz.  [EN] We can say that there are three stages in the course of social-realism in Turkish literature. The first of these stages; what we call early-socialism. This stage is represented by the names of Abdülaziz Mecdî Tolun and Yaşar Nezihe Bükülmez in the last years of the Republic and the last years of the Constitution. This stage also includes propagandist poems with a narrow perspective from thematic and aesthetic perspectives. As a matter of fact, at this stage, it does not enter into any kind of observation scale except for poetry for socialism. The second stage; It is the stage that was carried by Nâzım Hikmet in the late 1920s and carried to the non-poetic genre with such names as Sabahattin Ali, Sadri Ertem, Hasan İzzettin Dinamo and Rıfat Ilgaz. At this stage, which we call as advanced-socialism, socialist-realism expands its boundaries both aesthetically, thematically and genuinely. After the 1960s, socialist-realism appears to have acquired modernist and avant-garde opportunities with names such as Ismet Ozel, Ataol Behramoglu, Ahmet Telli, Nihat Behram, Sevgi Soysal, Erdal Oz, and so on. At this stage, which we call modernist-socialism; it can be seen that with the individual themes, abstract imagery, language deformation and modern narrative techniques are displayed. In other words; the possibility of socialist literature with modernist / avantgarde literature. In our study, we will examine the status of modernist-socialism in poetry. We will take a look at the important points of the modernist-socialist poem in terms of thematic and formal. But in doing so; we will move from a purely descriptive point of view to a point of view that touches on social / political / aesthetic ground.