Konya Kapalı Havzası'nda yeraltı suyunun değişimi ve kuraklık analizi

Bu çalışmada Konya Kapalı Havzası'nda yağış, akım ve yeraltı suyu verileri kullanılarak 1960-2019 dönemi için meteorolojik-hidrolojik kuraklık analizi yapıldı ve kuraklık üzerindeki doğal ve antrepojenik unsurların rolü tartışıldı. Konya Kapalı Havzası yüzey suyu sınırlı ve yeraltı suyu kullanımının öne çıktığı bir havza olup, 1990'lı yıllardan sonra sayısı hızla artan kuyuların %78,2'si Konya-Çumra, Aksaray-Karapınar, Ereğli-Bor ve Karaman-Ayrancı alt havzasında bulunur. Kuraklık analizleri için kısa ve uzun süreli veri setleri oluşturuldu ve Standardize Yağış, Akım Kuraklık ve Standardize Yeraltı Suyu Seviye indisleri ile analiz edildi. Meteorolojik ve yeraltı suyu kuraklığında kuraklığın şiddetli olduğu dönemler kış ve ilkbahar mevsimi ile 12, 24 ve 36 aylık dönemler; akım kuraklığında ise kış ve ilkbahar mevsimi ile 6, 9 ve 12 aylık kuraklıklardır. Meteorolojik kuraklıkta Niğde, Ereğli, Aksaray, Beyşehir ve Konya Havalimanı istasyonları; akım kuraklığında Cihanbeyli-Kulu ve Beyşehir; yeraltı suyu kuraklığında ise Beyşehir, Altınekin ve Konya-Çumra alt havzaları şiddetli ve aşırı kuraklık oranlarının en yüksek olduğu bölgelerdir. Meteorolojik kuraklık 1973-1974, 1982-1984, 1988-1990, 2000-2002 ve 2012-2014 yıllarında onar yıllık aralıkla tekrarlanma eğilimindedir. Akım ve yeraltı suyu kuraklığının ise 1990'lı ve 2000'li yıllardan itibaren şiddetini arttırarak yaygınlaştığı belirlendi. Havzadaki su seviyesinin yılda ortalama 56,8 cm düştüğü tespit edildi. Konya Kapalı Havzasında son 50 yılda, doğal bitki örtüsü ve su kütlelerinin alanında azalma, tarım arazisi ve kentsel alanlarda genişleme, 1990'lı yıllardan sonra belgeli kuyulara verilen yıllık yeraltı suyu tahsis miktarındaki ciddi artış gibi süreçler havzadaki kuraklıkta antrepojenik unsurların etkisinin önemini göstermektedir. Su kaynakları üzerindeki baskıları azaltarak, hem ekosistem sağlığı hem de su talebini karşılamak için sürdürülebilir su yönetim stratejisinin benimsenmesi gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Konya Kapalı Havzası, Yeraltı Suyu, Kuraklık, Su Azlığı, Sürdürülebilirlik

In this study, meteorological-hydrological drought analysis for the period 1960-2019 was made using precipitation, flow and groundwater data in the Konya Closed Basin, and the role of natural and human factors on drought was discussed. Konya Closed Basin is a basin where surface water is limited and groundwater use is prominent, and 78.2% of the wells, whose number has increased rapidly after the 1990s, are located in the Konya-Çumra, Aksaray-Karapınar, Ereğli-Bor and Karaman-Ayrancı sub-basins. For drought analysis, short and long term data sets were created and analyzed with Standardized Precipitation, Streamflow Drought and Standardized Groundwater Level Indexes. In meteorological and groundwater drought, the periods of severe drought are winter and spring seasons and 12, 24 and 36 month periods; In streamflow drought, it is winter and spring seasons and 6, 9 and 12 month droughts. Niğde, Ereğli, Aksaray, Beyşehir and Konya Airport stations in meteorological drought; Cihanbeyli-Kulu and Beyşehir in streamflow drought; Beyşehir, Altınekin and Konya-Çumra sub-basins in groundwater drought are the regions with the highest rates of severe and extreme drought. Meteorological drought tends to recur at ten-year intervals in 1973-1974, 1982-1984, 1988-1990, 2000-2002 and 2012-2014. It has been determined that flow and groundwater drought has become widespread by increasing its severity since the 1990s and 2000s. It was determined that the water level in the basin decreased by an average of 56.8 cm per year. In the last 50 years, processes such as the decrease in the area of natural vegetation and water bodies, the expansion of agricultural land and urban areas, and the significant increase in the annual amount of groundwater allocation given to licensed wells after the 1990s show the importance of the impact of human factors on the drought in the basin. A sustainable water management strategy needs to be adopted by reducing pressures on water resources, both for ecosystem health and to meet water demand. Key Words: Konya Closed Basin, Groundwater, Drought, Water Scarcity, Sustainability