Hava kalitesi açsindan Çanakkale ilinin emisyon potansiyeli

Bu tez çalışmasında Çanakkale Merkez, Lapseki ve Çan bölgelerinde hava kirletici parametrelerinin hava kalitesine olan etkilerini araştırmak, kirletici seviyelerinin birbirleri arasındaki etkileri ile meteorolojik parametreler arasındaki ilişkileri tespit etmek amacıyla hazırlanmıştır. 2013-2017 tarihleri arasını kapsayan çalışmada, Partikül Madde (PM10, PM2,5), Kükürt Oksit (SO2), Azot Oksiteler (NOx, NO2 ve NO) ve Ozon (O3) ile meteorolojik parametrelerin bu üç hava kalitesi izleme istasyonundan alınan seviyeleri ile Çanakkale Meteoroloji İl Müdürlüğünden alınan meteorolojik parametre verileri kapsamlı olarak değerlendirilmiştir. Genel olarak, Çanakkale Merkez ve Lapseki'de kirletici seviyelerinin Hava Kalitesi Değerlendirme Yönetmeliği'nin (HKDDY) sınır değerlerinin altında olduğu belirlenmiştir. Ancak Çan'da özellikle PM10 ve SO2 konsantrasyonlarının özellikle geçtiğimiz yıllarda sınır değerlerin üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Çan'da PM10 seviyelerinin yıllık ortalamasının 80-150 µg/m³ aralığında olduğu, ancak saatlik konsantrasyonlarda 500 µg/m³ seviyelere kadar artabildiği gözlenmiştir. Çan'da SO2 konsantrasyonları da 2013 yılı Aralık (449 µg/m³) gibi kış aylarında yüksek seviyeler gözlenmiştir. Çan'da Ozonun maksimum değerinin 2013 yılında 124 µg/m³ değerinde olduğu, yine Çan'da NOx'un maksimum 236 µg/m³ olduğu 2017 yılında tespit edilmiştir. Çan'da NOx yıllık ortalama değerlerinin HKDDY sınır değerlerinin (30 µg/m³) üstünde olduğu gözlenmiştir. Çanakkale Merkez SO2 konsantrasyonunun yıllara göre değişim gösterdiği (p<0,05) ve PM10 ile SO2 arasında ilişki olduğu belirlenmiştir (p<0,05) (r=%73). Çanakkale Merkez ve Lapseki'de PM10 ve SO2 kirletici parametrelerinin hava sıcaklığı ile negatif ilişkisinin olduğu tespit edilmiştir. Çan'da PM10 konsantrasyonunun aylık olarak değişim gösterdiği gözlenmiştir (p<0,05). Çanakkale Merkez'de yer alan hava kalitesi ölçüm istasyonunda sadece PM10 ve SO2'nin izleniyor olması, bölgenin Çanakkale Boğaz'ının kıyısında yer alması sebebiyle diğer hava kirletici parametrelerinde de ölçülmesi gerekmektedir. Lapseki'de hava kirleticilerin sınır değerlerinde bir aşım söz konusu olmamakla beraber, ilçenin boğaz kenarında yer alması ve boğaz köprüsünün halihazırda yapılıyor olması, trafik ve evsel nitelikli emisyonların artabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Çan'da Ozon hariç ölçülen diğer tüm hava kirleticiler sınır değerleri aşmıştır. Bu nedenle, olası olumsuz sağlık etkileri ve çevresel etkileri düşünülerek kirletici kaynaklarında azaltım yoluna gidilecek önlemler alınmalıdır.

In this thesis, the aim of this study is to investigate the effects of air pollutant parameters on air quality in Çanakkale Central, Lapseki and Çan regions, and to determine whether there is a relationship between the effects of pollutant levels and meteorological parameters. In this study, the levels of Particulate Matter (PM10, PM2,5), Sulfur dioxide (SO2), Nitrogen oxides (NOx, NO2, and NO), and Ozone (O3) gathered from three air quality monitoring stations and the meteorological parameters taken from the Provincial Directorate of Meteorology were evaluated in detail between 2013 and 2017. In general, the levels of pollutants in Çanakkale Center and Lapseki were found to be below the limit values of the Air Quality Assessment Regulation (HKDDY). However, in Çan, especially PM10 and SO2 concentrations have been found to be above the limit values especially in recent years. The annual average of PM10 levels in Çan is between 80-150 µg/m³, but its hourly level was measured as high as 500 µg/m³. High levels of SO2 were observed in the winter months of December 2013 (449 µg/m³). It was found that the maximum value of ozone was 124 µg/m³ in 2013, the NOx value was 236 µg/m³ observed in 2017. It is observed that the NOx annual average values are above the limit values (30 µg/m³). It has been determined that SO2 concentration of Çanakkale Center varies according to the years (p<0.05) and a linakge between PM10 and SO2 wase found (p<0.05) (r=%73). PM10 and SO2 pollutants were found to have a negative correlation with air temperature in Çanakkale Center and Lapseki. PM10 concentration was observed to change on a monthly basis in Can (p <0.05). Since PM10 anda SO2 are the only measured parameters at the air quality monitoring station in Çanakkale Center and the fact that the region is located on the coast of the Dardanelles Strait, other air pollutant parameters should be measured. Although there is no exceeding of the limit values of measured air pollutans in Lapseki, the fact that the district is located on the edge of the Dardanelles strait and that the Çanakkale Bridge is currently being built, traffic and domestic emissions may increase. All other air pollutants measured in Çan, except Ozone, exceeded the limit values. Therfore, possible adverse health and enviromental impacts should be considered and mitigation measured should be taken.