Allium cepa L. ve Vicia faba L. türlerinde Biga Kocabaş çayı suyunun genotoksik etkilerinin araştırılması

Bu araştırmada, Kazdağları'ndan doğan ve Karabiga'da denize ulaşan toplamda 80 kilometre uzunluğundaki Kocabaş Çayı'nın Çan-Karabiga arasında kalan 55 km'lik bölümü taranmıştır. Araştırma kuşağı üzerindeki Hacılar Köyü (1. istasyon), Bakacaklı Çiftliği (2. istasyon), Biga Merkez (3. istasyon), Çavuşköy (4. istasyon) ve Karabiga (5. istasyon) olmak üzere beş farklı istasyondan steril koşullarda alınan su numuneleri 48 ve 72 saat sürelerle Allium cepa L. ve Vicia faba L. tohumlarına uygulanmıştır. Uygulamalar sırasında A. cepa bu sularda köklendirilmiştir, V. faba türünde ise bu sular sulama suyu olarak kullanılmıştır. Farklı istasyonlardan alınmış olan ve farklı sürelerde uygulanan su örneklerinin bitkiler üzerindeki genotoksik etkileri kök ucu hücreleri testi ve mitotik indeks yolu ile saptanmıştır. A. cepa ve V. faba türlerinde genotoksik etkilerin belirlenmesi için yapılan kök ucu hücre testi sonucunda gözlenen kromozom anormallikleri arasında en fazla profaz safhasında deformasyon, metafaz safhasında kutup kayması, düzensiz kromozom dağılımı, kromozom kırıkları; anafaz safhasında düzensiz kromozom dağılımı, kalgın kromozomlar, köprü oluşumu, kromozomlarda ayrılmama; telofaz safhasında kutup kayması, kalgın kromozom, kromozom kırıkları, enine bölünme saptanmıştır. Ayrıca kromozom yapışmaları da görülmüştür. A. cepa ve V. faba türlerinde yapılan mitotik indeks (MI) sonuçlarına göre, beş istasyon arasında A. cepa için en düşük MI 72 saat uygulama sonucunda % 15, V. faba için en düşük MI 72 saat uygulama sonucunda % 31 olarak saptanmıştır. İki bitki türü için yapılan genotoksik değerlendirmeler Kocabaş Çayı'nın 3. ve 4. istasyon bölgesinden alınacak suların herhangi bir tarım faaliyetinde ya da insan ile ilişkili olabilecek diğer faaliyetlerde kullanılmasının canlı sağlığı açısından olumsuz etkilerinin olabileceğini göstermiştir. Anahtar sözcükler: Kocabaş Çayı, Allium cepa L., Vicia faba L., Genotoksisite.

In this research, Kocabaş River which sources from Ida Mountain and reach to the Marmara Sea in Karabiga village totally 80 kms, 55 kms region which covered between Çan-Karabiga were analysed. Research on the generation of Hacılar village (1. station), Bakacaklı farm (2. station), Biga central (3. station), Çavuşköy (4. station) and Karabiga (5. station) to five different water samples were taken in sterile conditions applied on Allium cepa L. and Vicia faba L. seeds for 48 and 72 hours. During applications, A. cepa was rooted in these waters, as for V. faba were irrigated with this waters. Genotoxic effects of water samples taken from different stations and applied to plants on different times, was determined by root tip cell test and way of mitotic index. As a result of root tip cell test that made for determine genotoxic effects of A. cepa and V. faba plants were observed chromosomal abnormalities in prophase stage deformation, metaphase pole shift, irregular distribution of chromosomes, chromosome fragments; irregular chromosome distribution in anaphase, chromosome stage, bridge formation, stickness in chromosomes; telophase pole shift, most of division were identified. It also has been in aggregations chromosomes. According to the mitotic index results of A. cepa and V. faba plants, among five stations the lowest MI for A. cepa is 72 hours as a result of 15 %, the lowest MI for V. faba is 72 hours as a result 31 %. Genotoxic assestments made for two plant species determined that will be taken form 3. and 4. station of Kocabaş River waters in any agricultural activity or other activities that might be associated with human use of vibrant health in terms of their adverse effects. Keywords: Kocabaş Runlet, Allium cepa L., Vicia faba L., Genotoxicity.