TÜRK MODERNLEŞMESİNİN PROTO-TİPİ VE BİR BATILILAŞMA TANZİMİ OLARAK TANZİMAT

Geniş kapsamlı bir Batılılaşma hareketi olan Tanzimat, metot veanlayış bakımından kendisinden sonraki modernleşme hareketlerini debüyük ölçüde etkilemiştir. Bu bakımdan bilim çevrelerinin pek çoğutarafından gerçek anlamda Türk Batılılaşmasının başlangıç noktasıolarak görülmüştür. Tanzimat, başta devletin yapısı olmak üzere,neredeyse her alanda yeni ve modern bir devlet teşkilatına doğru ilkadımın atıldığı dönemdir. Dış gelişmeler ve iç çalkantılar OsmanlıyıTanzimat sürecine mecbur bırakmıştır. Bu yüzden o, inisiyatifin büyükölçüde Batılı devletlerin elinde olduğu, bununla birlikte yeniden dirilişinBatılı bir modelle olabileceğini düşünen öncülerinin iyi niyetle başlattığıbir yenileşme sürecidir. Devletin yeniden ihyası, rol model olarak Batıgörülmesi ve eskiden vazgeçememek gibi çelişkiler Tanzimat’ın ve onunöncülerinin zihin yapısının bir handikabı olarak her zaman tartışmakonusu olmuştur. Zamanın ekonomik, siyasal ve sosyal gerçekleri gözönüne alındığında başka nasıl bir yenileşme metodu uygulanabilirdi,sorusunun cevabını vermek de kolay değildir. Devlet yapısındamodernleşmeyi, hak ve özgürlükleri esas alan Tanzimat, OsmanlıDevleti’nin Batılılaşma sürecinde gerçek birer yenilik olup olmadığını vetoplumsal değişme açısından sonraki dönemlere nasıl bir anlayışbıraktığını ortaya koymak bu çalışmanın asıl amacını oluşturmuştur.Batı’nın dayatması dışında Tanzimat ricalinin hür iradesiyle hazırlıklı,planlı, sistemli bir şekilde belli bir amaca dönük olarak yapılanları tanzimetme gücünün olmaması; yeniliklere başlamadan önce, onları anlayıpuygulayacak insan kaynağının yetiştirilememesi arzu edilen başarınınortaya çıkmasını engellemiştir. Ancak hiç kimseyi memnun edememiş vehedefine ulaşamamış olsa da Tanzimat, sonraki dönemlerdeki gelişmeler,fikir faaliyetleri göz önüne alındığında, onun hem bir gereklilik, hem debirçok yönüyle doğru bir girişim olduğu söylenebilir. Çalışmada yöntem