Karadeniz bölgesinden (Kefken) toplanan kum şırlanlarının (Donax trunculus linnaeus, 1758) besin içeriklerinin belirlenmesi

Abstract

Çift kabuklular, dünyanın birçok bölgesinde tüketimi olan su ürünlerindendir. Bu türlerin hem avcılık hem de yetiştiricilik açısından yüksek bir potansiyele sahip olduğu bilinmektedir. Çift kabuklu türlerinden Donax trunculus (Kum Şırlanı) dünyada tüketimi oldukça fazla olan bir üründür. Bu çalışmada, Karadeniz Kefken kıyısından, Kasım 2013 – Ekim 2014 tarihleri arasında 12 ay boyunca aylık olarak örnekleme yapılan D. trunculus'un gıdasal bileşenleri ve besleyici özellikleri araştırılmıştır. Çalışma kapsamında, % yağ içerikleri oranı % 7,70 (Eylül) ile % 12,84 (Şubat) arasında değişkenlik göstermiştir. Doymuş yağ asitleri % 28,89 ile 45,30 arasında, doymamış yağ asitleri ise % 54,70 ile 71,11 arasında aylara göre değişkenlik göstermiştir. Çoklu doymamış yağ asidi (PUFA) ve ω3 yağ asitlerinden olan EPA (cis-5,8,11,14,17-eikosapentaenoik asit) % 5,95 ile 11,22 ve DHA (dokozahekzaenoik asit) ise % 19,16 ile 31,56 arasında değiştiği belirlenmiştir. Çalışma kapsamında 8 esansiyel ve 6'sı esansiyel olmayan amino asit olmak üzere toplam 14 farklı amino asit içeriği analiz edilmiştir. Esansiyel olmayan amino asitler en düşük 14,79 g/100g ile Aralık ayında ve en yüksek 23,09 g/100g ile Şubat ayında belirlenmiştir. Toplam karetenoit miktarı 21,88 ile 77,96 µg/g arasında değiştiği gözlemleniştir. Vitamin açısından retinol (Vitamin A) zengin olduğu ve 12-59 µg/g arasında değiştiği, α-tokoferol (Vitamin E) açısından ise 3-6 µg/g arasında değiştiği belirlenmiştir. Suda çözüne vitaminlerden B1, B2, ve B12 vitaminlerini içerdiği, B12 olarak zengin bir besin olduğu belirlenmiştir. D. trunculus'un (Kum Şırlanı) makro (Na, Mg, Ca, K, ) ve mikro elemetler (Fe, Zn, Cu) bakımından besleyici değerlere sahip olduğu belirlenmiştir. Çalışma kapsamında türün kabuk yapısı incelenmiş analizler sonucunda D. trunculus kabuğunun biyojenik kaynaklı olan aragonit yapısına daha yakın olduğu belirlenmiştir. Çalışma kapsamında türün 12 aylık boyunca ağır metal analizleri yapılmış ve tüketim açısından risk oluşturacak seviyede ağır metal belirlenememiş olup en uygun tüketim zamanının bahar aylarında olduğu görülmüştür. Sonuç olarak, D. trunculus protein, yağ, vitamin, amino asit ve diğer besleyici temel içerikler açısından zengin olup su ürünleri içerisinde gıda olarak tüketimi uygun bir türdür. Anahtar sözcükler: Donax trunculus, Kum Şırlanı, Yağ Asidi, Vitamin, SEM, X-RD

Bivalves are a kind of sea food consumed worldwide. It is known that these species have a high potential of aquaculture and hunting. As a kind of bivalve, Donax trunculus, is a frequently consumed sea food worldwide. In this study, the samples of D. trunculus collected from Black Sea shores of Kefken, between November 2013 and October 2014 during the whole year, are investigated in respect of food components and its nutritional values. Within the context of the study, the percentage of fat content varied from 7,70 % in September to 12,84 % in February. Saturated fatty acids changed between 28,89 % and 45,30 %; on the other hand, unsaturated fatty acids changed between 54,70 % and 71,11 % due to the months. It is detected that EPA (cis-5,8,11,14,17-eikosapentaenoic acid) and DHA (docozahekzaenoic acid) that are both polyunsaturated fatty acids and ω3 fat acids varied between 19,16 % and 31,56 %. Within the study, total content of 14 different amino acids which of them are 8 essential and 6 unessential were analysed. It is detected that unessential amino acids were in its lowest level in December as 14,79 g/100g and in its highest level in February as 23,09 g/100g. It is also observed that total carotenoid amount varied between 21,88 and 77,96 µg/g. It is seen that in respect of vitamins it was rich in retinol and varied between 12 and 59 µg/g; and in respect of vitamin E α-tokoferol varied between 3 and 6 µg/g. It is detected that it involved B1, B2, and B12 which dissolved in water and it is also rich in B12. It is observed that D. trunculus has nutritional value in respect of macro (Na, Mg, Ca, K,) and micro (Fe, Zn, Cu) elements. The shells of the species were also examined within the context of the study and it is detected that it is close to biological based aragonite structure. Heavy metal analysis of the species was held during these 12 months and it is observed that it does not involve high heavy metal content risking consumption. It can be said that the most suitable period for consumption is spring term. As a conclusion, D. trunculus is appropriate for consumption and it is rich in vitamins, protein, fat, amino acid and other basic nutrient content. Keywords: Donax trunculus, Wedge Clam, Fatty Acid, Vitamin, SEM, X-RD