Türkiye'de reel döviz kurunun dış ticaret, yatırım, istihdam ve büyüme üzerindeki etkileri

Abstract

Ekonomilerin küreselleşmesiyle ve serbest döviz kuru sisteminin yaygınlaşmasıyla birlikte döviz kurlarının önemi giderek artmış ve döviz kurlarının belirleyicileri ile ekonomi üzerindeki etkileri merak konusu olmuştur. Dolayısıyla bu çalışmada, EKK ve Granger nedensellik testi yöntemleri kullanılarak, 1960 – 2020 döneminde Türkiye'de reel Dolar ve reel Euro kurları ile ihracat, ithalat, dış ticaret dengesi, sermaye yatırımları, istihdam ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiler araştırılmıştır. İthalat, ihracat ve yatırım verileri GSYH'ye oranlanarak, istihdam verileri ise 15 yaş üzeri nüfusa oranlanarak kullanılmıştır. Ayrıca reel döviz kurları ve GSYH verileri 1980 yılı baz kabul edilerek hesaplanmıştır. Serilerin tümü logaritmik değişim oranları hesaplanarak analize dahil edilmiştir. ADF ve PP birim kök testleri yapılmış, serilerin düzeyde durağan olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Daha sonrasında regresyon analizi yapılmış ve reel kurlar ile ithalat ve ihracat ve dış ticaret dengesi arasında istatistiksel olarak anlamlı aynı yönlü, kurlar ile yatırım ve ekonomik büyüme arasında ters yönlü ve istihdamla kurlar arasında ise herhangi bir anlamlı ilişki olmadığı görülmüştür. Granger nedensellik testi sonuçlarına göre ise kurdan dış ticaret dengesine doğru tek yönlü fakat zayıf bir nedensellik olduğu, yatırımlar, istihdam ve ekonomik büyümeden ise reel kurlara doğru tek yönlü bir nedensellik olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

With the globalization of economies and the widespread adoption of the floating exchange rate system, the significance of exchange rates has progressively increased, and the determinants of exchange rates and their effects on the economy have become a subject of interest. This study, by using the OLS and Granger causality test methods, investigates the relationships between real Dollar and real Euro exchange rates and various economic indicators in Turkey, including exports, imports, trade balance, capital investments, employment, and economic growth for the period 1960-2020. Import, export, and investment data were normalized to Gross Domestic Product (GDP), while employment data were normalized to the population aged 15 and above. Additionally, real exchange rates and GDP data were computed using 1980 as the base year. All series were included in the analysis after calculating their logarithmic change rates. Augmented Dickey-Fuller (ADF) and Phillips-Perron (PP) unit root tests were conducted, and it was concluded that the series were stationary at the level. Consequently, a regression analysis was conducted, suggesting a statistically significant positive relationship between real exchange rates and imports, exports, and trade balance. Conversely, there is a statistically significant negative relationship between exchange rates and investment as well as economic growth. However, no statistically significant relationship was found between exchange rates and employment. The Granger causality test results have reached the conclusion that there is a unidirectional but weak causality from exchange rates to the trade balance, and there is a unidirectional causality from investments, employment and economic growth to real exchange rates.