Moğol istilâsı öncesinde Hârezm bölgesinin ticârî gelişimi

Abstract

Hârezm, kabaca tarif etmek gerekirse doğusunda Mâverâünnehr, batısında Hâzar Denizi, güneyinde Horasan ve kuzeyinde Bulgar halklarının bulunduğu bölgeyi ifade etmektedir. Ancak bu sınır tanımı yeterli değildir. Hârezm, Ceyhun Nehri'nin Aral Gölü'ne döküldüğü ağız kısmında ve nehrin her iki tarafında kurulmuş şehirlerden meydana gelmekteydi. Ceyhun Nehri, Hârezm bölgesi için hayati önem taşımaktaydı. Bunlardan ilki güvenlik ihtiyacı şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Nitekim nehir bölge kentlerinin kuşatılmasını zorlaştırmakla birlikte, kurulan setlerin kapaklarının açılması, savaş sırasında Hârezmlilere önemli bir avantaj sağlamaktaydı. Diğer bir önemi ise taşkınları sayesinde bölge topraklarını tarıma elverişli hale getirmesidir. Gerçekten de bu nehrin suları Hârezm'i oldukça verimli bir bölge yapmaktaydı. Ancak şunun belirtilmesi gerekir ki bölgenin ana ekonomik faaliyeti tarım değil, içerisinde pek çok emtia ile birlikte çeşitli tarım ürünlerinin de bulunduğu ticaret idi. Nitekim Hârezm gerek hayvancılık, gerek bitkisel besin üretimi, gerekse köle ticaretinde önde gelen bölgeler arasında idi. Hârezm ticaretiyle ilgili diğer önemli mesele ise Otrâr Hadisesi'dir. Öyle ki, Moğolların Yakın Doğu istilasının başlangıcı kabul edilen bu olay, iki taraf arasında kurulan ticarî ilişkilerin bozulması sonucunda patlak vermiştir.

Khwarezm, to be roughly described, refers to the region where the Maveraünnehr is located in the east, the Caspian Sea in the west, Khorasan in the south and the Bulgarian peoples in the north. However, this limit definition is not enough. Khwarezm consisted of cities established at the mouth of the Ceyhun River, where it flows into the Aral Lake, and on both sides of the river. The Ceyhun River was of vital importance for the Khwarezm region. The first of these is the need for security. As a matter of fact, although the river made it difficult to besiege the cities of the region, the opening of the covers of the embankments provided an important advantage to the Khwarezm people during the war. Another important thing is that it makes the region's land suitable for agriculture thanks to its floods. Indeed, the water of this river made Khwarezm a very fertile region. However, it should be noted that the main economic activity of the region was not agriculture, but trade, which included many commodities and various agricultural products. As a matter of fact, Khwarezm was among the leading regions in animal husbandry, plant food production and slave trade. Another important issue related to the trade of Khwarezm is the Otrar Incident. So much so that this event, which is considered the beginning of the Mongol invasion of the Near East, broke out as a result of the deterioration of the commercial relations established between the two sides.