Türkiye-Fransa mermer ihracatında optimal rotanın çok kriterli karar verme yöntemleri ile belirlenmesi

Abstract

Küreselleşmenin etkisi ve tüketicilerin tercihleri doğrultusunda talep edilen ürünlerdeki artış ticaret hacimlerini arttırmış ve küresel ticaretin olmazsa olmazı taşımacılık sektörü üzerinden yük oluşturmuştur. Artan talebe karşılık vermek amacıyla taşımacılık sektörü sürekli kendini geliştirmeye, yeni çözümler üretmeye ve verimliliğini arttırmaya odaklanmıştır. Optimal taşıma rotaları üzerinden taşımacılık operasyonlarını gerçekleştirmek bu anlamda büyük öneme sahiptir. Bu çalışmada, Türkiye-Fransa mermer ihracatında optimal rota Analitik Hiyerarşi Prosesi (Analytical Hierarchy Process-AHP) ve İdeal Çözüme Benzerlik Bakımından Sıralama Performansı Tekniği (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution-TOPSİS) çok kriterli karar verme yöntemleri bütünleşik kullanılarak belirlenmeye çalışılmıştır. İlk olarak literatür taranarak rota seçimini etkileyen kriterlerden en çok üzerinde durulan ve üzerine bilimsel çalışmalar gerçekleştirilen 6 ana ve 18 alt olmak üzere 24 kriter belirlenmiştir. Belirlenen kriterler lojistik sektöründe taşımacılık hizmeti sağlayan şirket yöneticileri, operasyon uzmanları ve alanında uzman akademisyenlerin oluşturduğu gruba sunulmuş ve kriterler son haline getirilmiştir. AHP temelinde kullanılacak ikili karar matrisleri yine aynı grup üzerinde uygulanmıştır. Super Decision programı kullanılarak hiyerarşik yapı oluşturulmuş ve kriter ağırlıkları elde edilmiştir. Sektörde Afyon-Lyon noktaları arasında taşımacılık hizmeti sağlayan işletmelerden günümüzde de kullanılan 5 farklı rotanın maliyet ve transit süre bilgileri elde edilmiştir. EcoTransIT emisyon hesaplama aracıyla rotaların emisyon analizi yapılmıştır. TOPSIS yöntemiyle yine aynı lojistik uzmanlarınca değerlendirilen 5 rota AHP yöntemiyle elde edilen kriter ağırlıklarıyla beraber analiz edilmiş ve söz konusu iki nokta arasında optimal taşıma rotası belirlenmeye çalışılmıştır. Analizler sonucunda denizyolu+iç suyolu intermodal taşımacılık rotası diğer alternatiflere göre sahip olduğu düşük maliyetin yanı sıra kısmen transit süre ve düşük emisyon değerleri avantajıyla Afyon-Lyon plaka mermer taşınmasında optimal rota olarak belirlenmiştir.

Küreselleşmenin etkisi ve tüketicilerin tercihleri doğrultusunda talep edilen ürünlerdeki artış ticaret hacimlerini arttırmış ve küresel ticaretin olmazsa olmazı taşımacılık sektörü üzerinden yük oluşturmuştur. Artan talebe karşılık vermek amacıyla taşımacılık sektörü sürekli kendini geliştirmeye, yeni çözümler üretmeye ve verimliliğini arttırmaya odaklanmıştır. Optimal taşıma rotaları üzerinden taşımacılık operasyonlarını gerçekleştirmek bu anlamda büyük öneme sahiptir. Bu çalışmada, Türkiye-Fransa mermer ihracatında optimal rota Analitik Hiyerarşi Prosesi (Analytical Hierarchy Process-AHP) ve İdeal Çözüme Benzerlik Bakımından Sıralama Performansı Tekniği (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution-TOPSİS) çok kriterli karar verme yöntemleri bütünleşik kullanılarak belirlenmeye çalışılmıştır. İlk olarak literatür taranarak rota seçimini etkileyen kriterlerden en çok üzerinde durulan ve üzerine bilimsel çalışmalar gerçekleştirilen 6 ana ve 18 alt olmak üzere 24 kriter belirlenmiştir. Belirlenen kriterler lojistik sektöründe taşımacılık hizmeti sağlayan şirket yöneticileri, operasyon uzmanları ve alanında uzman akademisyenlerin oluşturduğu gruba sunulmuş ve kriterler son haline getirilmiştir. AHP temelinde kullanılacak ikili karar matrisleri yine aynı grup üzerinde uygulanmıştır. Super Decision programı kullanılarak hiyerarşik yapı oluşturulmuş ve kriter ağırlıkları elde edilmiştir. Sektörde Afyon-Lyon noktaları arasında taşımacılık hizmeti sağlayan işletmelerden günümüzde de kullanılan 5 farklı rotanın maliyet ve transit süre bilgileri elde edilmiştir. EcoTransIT emisyon hesaplama aracıyla rotaların emisyon analizi yapılmıştır. TOPSIS yöntemiyle yine aynı lojistik uzmanlarınca değerlendirilen 5 rota AHP yöntemiyle elde edilen kriter ağırlıklarıyla beraber analiz edilmiş ve söz konusu iki nokta arasında optimal taşıma rotası belirlenmeye çalışılmıştır. Analizler sonucunda denizyolu+iç suyolu intermodal taşımacılık rotası diğer alternatiflere göre sahip olduğu düşük maliyetin yanı sıra kısmen transit süre ve düşük emisyon değerleri avantajıyla Afyon-Lyon plaka mermer taşınmasında optimal rota olarak belirlenmiştir.