İkili ve bölgesel güvenlik unsurları ve Türkiye-İran ilişkilerine yansımaları

Abstract

Güvenlik günümüz dünya sisteminin işleyişinde en önemli gündem maddelerinden birini oluşturmaktadır. Kavrama uluslararası ilişkiler açısından bakıldığında, tüm dünyayı etkileyen güvenlik sorunlarından söz edilebileceği gibi, yalnızca bir bölgeyi, bir ülkeyi ya da belirli ülkelerin birbirleriyle olan ilişkilerini etkileyen güvenlik sorunlarından da bahsetmenin mümkün olduğu görülmektedir. Türkiye- İran ilişkilerinin özellikle 2000’li yıllarda belirgin gelişme gösterdiği gözlenmektedir. İki ülke arasındaki ilişkilerin yıllardır bazı güvenlik endişeleri etrafında sınırlılıklar taşıdığı düşünülünce, bu yeni dönemde iki ülke arasındaki ilişkilerde güvenlik unsurunun nasıl bir yer işgal ettiği incelenmeye muhtaçtır. ki ülke ilişkilerini güvenlik çerçevesinde değerlendirdiğimizde, kaynağını bölgenin etnik ve dini yapılanmasından alan sorunlar, ideoloji/rejime yönelik kaygılar, iki ülkenin teröre yaklaşımı ve beraberinde ortaya çıkan sınır güvenliğine ilişkin tutumların etkili olduğu, ikili bir unsur olduğu kadar aynı zamanda küresel bir güvenlik unsuru olan enerji unsurunun da ilişkileri etkileyen bir güvenlik faktörü olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, Türkiye-İ ran ilişkilerinde mevcut güvenlik unsurlarının neler olduğunun tespiti ve bu unsurların ikili ilişkilere olan etkisi analiz edilmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak, çoğu kez uluslararası alanda meydana gelen gelişmelerden şekillenmekteyse de, genel olarak ortak kaygılar ve çıkar uyuşmazlıkları etrafında şekillenen Türkiye- İran ilişkilerinde, güvenliğin kimi zaman bir uzlaşma unsuru olarak karsımıza çıktığı, kimi zamanda ilişkilerde ayrıştırıcı bir rol üstlendiği gözlemlenmektedir.