Analitik hiyerarşi süreci kullanarak sel ve taşkın alanlarının incelenmesi: Çanakkale-Karamenderes örneği

Abstract

Sel ve taşkınlara önlem almak ve yıkıcı etkilerini azaltmak alınacak tedbirlerin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile oluşturulacak risk haritalarına göre uygulanması ile mümkün olabilir. Bu çalışmada Çanakkale İli içerisinde bulunan Karamenderes Havzasının sel ve taşkın duyarlılık haritaları Analitik Hiyerarşi Sürecinin (AHS) CBS ortamında uygulanması ile oluşturulmuştur. AHS'de kullanılacak parametreler litoloji, yağış, eğim, bakı, yükseklik, akarsu ağına uzaklık, arazi kullanımı ve örtüsü (AKÖ) olarak belirlenmiştir. Seçilen parametrelerin sel ve taşkınlara etki dereceleri AHS'de ikili karşılaştırma ile belirlenmiştir. AHS ile belirlenen ağırlık değerleri CBS ortamına aktarılarak sel ve taşkın risk haritaları oluşturulmuştur. Risk haritalarının doğruluk değerlendirmesi için bölgede meydana gelmiş geçmiş sel ve taşkın olaylarına ait risk haritaları ve iki taşkın öncesi ve sonrası NDWI görüntüleriyle su varlığı tespiti kullanılmıştır. Yağışın fazla olduğu zamanlarda eğimin yüksek olduğu bölgeler ve ormanlık alanların dahi yüksek risk barındırmasına sebep olmaktadır. Risk haritaları incelendiğinde riskin özellikle havzanın güney ve batı kısmında yüksek olduğu görülmektedir. Bunun en önemli sebebi litolojik olarak az geçirimli yapıda olması ve topografyanın çanak şeklinde olmasıdır. Bulgular havzanın güneyinde bulunan Kaz Dağları'ndan akışa geçen yağmur sularının sel ve taşkınları tetiklediğini göstermektedir. Bununla birlikte tarım alanlarının ve yerleşimlerin yoğun miktarda bulunduğu akarsuya yakın alanlar en fazla sel ve taşkın riski taşımaktadır.

Taking precautions against floods and floods and reducing their destructive effects can be possible by applying the measures to be taken according to the risk maps to be created with Geographical Information Systems (GIS). In this study, flood and flood susceptibility maps of Karamenderes Basin in Çanakkale Province were created by applying Analytical Hierarchy Process (AHS) in GIS environment. The parameters to be used in the AHP were determined as lithology, precipitation, slope, aspect, elevation, distance to the river network, land use and cover (OSC). The degree of impact of the selected parameters on floods and overflows was determined by pairwise comparison in AHP. Flood and flood risk maps were created by transferring the weight values determined by the AHP to the GIS environment. For the accuracy assessment of the risk maps, the risk maps of the previous flood and flood events in the region and the water presence detection with two pre-flood and post-flood NDWI images were used. In times of heavy rainfall, even regions with high slopes and forested areas cause high risks. When the risk maps are examined, it is seen that the risk is especially high in the southern and western parts of the basin. The most important reason for this is that it is lithologically less permeable and the topography is bowl-shaped. The findings show that the rain water flowing from the Kaz Mountains in the south of the basin triggers floods and overflows. However, areas close to streams, where agricultural areas and settlements are concentrated, are at the highest risk of flooding and overflow.