Balıkesir ilinde şekerpancarı üretiminin ekonomik analizi

Abstract

Şeker pancarı (beta vulgaris sacchariferae) birçok özellikleri bakımından tarım sektöründe önemli bir rol oynamakta ve yarattığı katma değer bakımından önemini korumaya devam etmektedir. Şeker pancarının sağladığı sosyal faydalar, istihdam yönü ve çiftçiyi tarımsal üretime bağımlı hale getirmesi şeker pancarını önemli kılmaktadır. Araştırmanın amacı Balıkesir İlinde şekerpancarı üretiminin ekonomik analizinin yapılmasıdır. Bu kapsamda işletmelerin sosyo ekonomik özellikleri ortaya konularak şeker pancarı üretim faaliyetinin analizi yapılmıştır. Araştırmada kullanılan veriler "Tabakalı Örnekleme Yöntemi" ile belirlenen 75 şekerpancarı üretim işletmesinden elde edilmiştir. İncelenen işletmelerde şeker pancarı ortalama ekim alanı 11,7 da olup, birim alandan elde edilen verim ise 7.326,49 kg/da olarak tespit edilmiştir, 2019-20 döneminde ortalama ürün satış fiyatı 0,34 TL/kg olup, işletme büyüklük grupları arasında şekerpancarı ortalama üretim değeri 2.491,06 TL/da olarak hesaplanmış, en yüksek üretim değeri ise 2.766,27 TL/da ile üçüncü grup işletmelerden sağlanmıştır. Yapılan araştırmada birim alanda şeker pancarı üretim maliyeti 1443,87 TL/da olup, en yüksek ürün maliyeti 1447,66 TL/da ile ikinci grup işletmelerde gerçekleşmiştir. İşletmeler geneli dikkate alındığında birim alanda şeker pancarı brüt kar, 2442,41 TL/da, net gelir 998,54 TL/da olarak hesaplanmıştır. İşletmeler arasında en yüksek net gelir 1325,72 TL/da olup, üçüncü grup işletmelerde sağlanmıştır. Çalışmada şekerpancarı üretimine ilişkin oluşturulan fonksiyonda; gübre faktörüne (X2) ait üretim elastikiyeti katsayısı %1, makine çekigücü faktörü %2 ve tohumluk kullanımına ilişkin faktör %8 ihtimal düzeyinde önemli bulunmuş olup, üretim miktarı üzerinde etkili olan faktörlerin üretim elastikiyetleri katsayıları toplamının ise (∑βi: 0.997) ölçeğe sabit getiriye oldukça yakın bir değeri ifade ettiği sonucuna varılmıştır.

Sugar beet (beta vulgaris sacchariferae) plays an important role in the agriculture sector and agriculture-based industrial production in Turkey, and continues to maintain it's importance with the added value it creates. There are some specific aspects that make sugar beet production important such as; providing social benefit, providing employment, and binding farmers to agricultural production. The aim of this study was to make an economic analysis of the enterprises that grow sugar beet in Balıkesir Province. In this context, the cost analysis of sugar beet production was made, and the socio-demographic characteristics of the enterprises were examined. The data used in the research were obtained from 75 sugar beet enterprises which were determined by using 'Stratified Sampling Method'. The average cultivation area size of sugar beet was 11.7 da, and the yield per unit area was found as 7,326.49 kg/da. The average product sales price for the season of 2019-20 was 0.34 TL/kg, and the average production value of sugar beet was calculated as 2,491.06 TL/da, and the highest production value was obtained from the third group of the enterprises with 2,766.27 TL/da. In the research, the production cost of sugar beet per unit area was found as 1,443.87 TL/da, and the highest production cost was calculated in the second group of the enterprises with 1,447.66 TL/da. When the enterprises are considered in general, the gross profit of sugar beet per unit area was 2,442.41 TL/da, and net income was 998.54 TL/da, and the highest net income was calcualted as 1,325.72 TL/da in the third group of the enterprises. In the function created for sugar beet production; the production elasticity coefficient of the fertilizer factor (X2) was found significant at the probability level of 1%, the machinery factor was found significant at the probability level of 2%, and the seed usage factor was found significant at the probability level of 8%. Besides, it was concluded that the sum of the production elasticity coefficients of the factors affecting the production amount (∑βi: 0.997) indicates a value close to the constant return to scale.