Osmanlı döneminde çocuk dergilerinde tarih algısı (1869-1922)

Abstract

Osmanlı coğrafyasında yayınlanan ilk çocuk dergisi Mümeyyiz'den başlayarak 1922 yılına kadar geçen süre içerisinde, tespit edilebildiği kadarıyla, 39 farklı çocuk dergisi yayınlanmıştır. 1869-1922 yılları arasında geçen elli yılı aşkın süre içerisinde, birçoğu Başkent İstanbul'da yayınlanan bu çocuk dergileri, içerikleri zenginleşerek Selanik, İzmir, Bursa gibi şehirlere yayılmıştır. Okuyan çocuklara yardımcı kaynak sağlamayı amaçlayan bu dergilerin içerikleri, maddi ve manevi dünyaya dair çok geniş yelpazede veriler sunmuştur. Bu verilerden biri de Tarih olmuştur. Dergilerdeki tarih konuları ve içerikleri, ahlaklı ve medenî bir çocuk yetiştirmeyi, vatanını ve milletini sevme değerini aşılamayı amaçlamıştır. Bu nedenle dergilerdeki tarih anlatımlarında Tanzimat, Mutlakıyet ve Meşrutiyet dönemlerinin kendine özgü sosyo-politik yaklaşımlarının izlerini görmek mümkün olmuştur. Dergilerde yer alan tarihî olay ve kişi anlatımları, kimi zaman bir hikâyede kimi zaman bir icat anlatılırken kimi zaman da doğrudan tarihî bir konu olarak aktarılmıştır. Tarihsel dönemlendirme ise Türklük ya da Müslümanlık vurgusuna göre değişkenlik göstermiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemecinde vatan ve millet değerini aktarmayı amaç edinerek yeni nesle yönelik yapılan yayınlarda vurgulanan tarih algısı, bir bakıma Cumhuriyet'i kuracak kadronun da yetiştiği ortamda gerçekleşmiştir.

Starting from Mümeyyiz, the first children's magazine published in the Ottoman geography, 39 different children's magazines were published until 1922, as far as can be determined. In the more than fifty years between 1869 and 1922, these children's magazines, most of which were published in the capital city of Istanbul, enriched their content and spread to cities such as Selanik, Izmir and Bursa. The contents of these magazines, which aimed to provide auxiliary resources for children, provided a wide range of data on the material and spiritual world. One of these data was history. The history topics and contents of the magazines aimed to raise a moral and civilised child and to instil the value of loving one's homeland and nation. For this reason, it was possible to see the traces of the unique socio-political approaches of the Tanzimat, Absolutism and Constitutional Monarchy periods in the history narratives in the magazines. The narratives of historical events and people in the journals were sometimes told in a story, sometimes in the form of an invention, and sometimes directly as a historical subject. Historical periodisation varied according to the emphasis on Turkishness or Muslimness. In the last period of the Ottoman Empire, the perception of history, which was emphasised in the publications aimed at the new generation with the aim of conveying the values of homeland and nation, was in a way realised in the environment where the cadres who would establish the Republic were raised.