Çanakkale boğazı denizel taraçalarının jeomiras olarak değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışma Çanakkale Boğazı çevresinde bilinen ve boğazın jeolojik evrimine ışık tutan taraçalar üzerindeki antropojenik etkileri ve taraçaların jeomiras olarak değerlendirilmesini konu almaktadır. Tez kapsamında; daha önceki çalışmalardan faydalanılarak boğaz çevresinde bulunan: İkizlerçeşme Taraçası, Çayır Dere Taraçası, İyisu Taraçası, Saltık Taraçası, Çardak Taraçası, Kaplantepe Taraçası, Gelibolu Taraçası ve daha birçok özel isimle tanımlanmamış denizel taraçalar hakkında jeolojik geçmiş, fosil içeriği, stratigrafik özellikleri, arazi çalışmaları yapılarak incelenmiş ve haritalanmıştır. Bahsi geçen alanların son yıllarda nasıl bir değişime uğradığını gösterilmiş ve doğal miras olarak gelecek yıllara aktarılmasında izlenecek yolları belirlemek amacıyla öneriler sunulmuştur. Bu kapsamda bir jeoyol planlanmış ve durak noktaları belirlenmiştir. 16 lokasyonda yapılan çalışmalarda; yol, tünel gibi mühendislik yapıları, şehirleşmenin genişlemesi, tarımsal faaliyetler ve doğal süreçler sonucunda bazı taraçaların artık gözlenmediği, bazılarının ise çeşitli derecelerde tahribata uğradığı belirlenmiştir. Elde edilen bibliyografya, haritacılık ve saha çalışması verileri sayesinde Çanakkale boğazının jeolojik evriminde anahtar rol oynayan jeositlerin bilimsel, eğitici ve turistik-rekreasyonel ilgi değerini hesaplamak için, 12 denizel taraça sahasına Jeosit Ön Değerlendirme (GAM) modeli uygulanmıştır. GAM'a göre özellikle Gelibolu ve İyisu taraçaları, yüksek bilimsel ve turizm değerlerine sahiptir. Bu nedenle bu alanlar koruma altına alınarak turizme kazandırılabilir. Tanıtım ve turizm altyapısı eksik olduğundan Özbek, Çayırdere, Yelkenkaya, Dutüstü ve Hasanpaşa Taraçaları ek değerler bakımından orta seviyelerde kalmıştır. Uluslararası düzeyde yayınlarda adı geçen bu alanlar yüksek bilimsel ve eğitsel değere sahiptir. Bu nedenle açık alan dersliği olarak lise coğrafya derslerinde ve üniversite öğrencilerine yönelik kullanılabileceği gibi jeomiras olgusunun da öğrenciler ve halk arasında önem kazanmasına katkı sağlayacaktır.

This study is about the anthropogenic effects on the terraces around the Çanakkale Strait that shed light on the geological evolution of the Strait and the evaluation of these terraces as geoheritage. Within the scope of the thesis, related literature was taken into account, and the geological history, fossil content, stratigraphic features of the İkizlerçeşme Terrace, Çayır Dere Terrace, İyisu Terrace, Saltık Terrace, Çardak Terrace, Kaplantepe Terrace, Gallipoli Terrace and many more marine terraces which is unnamed with a proper name, located around the Strait were examined and mapped through field studies. It is shown how the mentioned areas have changed in recent years, and recommendations are presented in order to determine the ways to be followed in the transfer of natural heritage to future years. In this context, a geo-road was planned and stations were determined. In studies conducted in 16 locations; As a result of engineering structures such as roads and tunnels, the expansion of urbanization, agricultural activities, and natural processes, it has been determined that some terraces are no longer observed and some of them are damaged in various degrees. Thanks to the bibliographic, cartographic, and fieldwork data obtained the Geosite Pre-Assessment (GAM) model was applied to 12 marine terrace areas in order to calculate the scientific, educational and touristic-recreational interest value of the geosites, which play a key role in the geological evolution of the Çanakkale Strait. According to GAM, especially Gallipoli and Iyisu terraces have high scientific and tourism values. Therefore, these areas can be taken under protection and brought into tourism. Özbek, Çayırdere, Yelkenkaya, Dutüstü, and Hasanpaşa Terraces remained at moderate levels in terms of additional values, as the promotion and tourism infrastructure is lacking. These fields, which are mentioned in international publications, have high scientific and educational value. For this reason, as an outdoor classroom, it can be used in high school geography lessons and for university students, and it will contribute to the importance of geo-heritage among students and the public.