Ekosistem servisleri çerçevesinde kentsel açık-yeşil alanların hava kalitesine etkilerinin belirlenmesi; Çanakkale örneği

Abstract

Kentsel açık yeşil alanlar yaşam kalitesi üzerindeki negatif etkileri azaltma olanağı sağlayan en temel bileşenlerden birisidir. Bu alanların sunduğu en önemli ekosistem servisleri/hizmetlerinden bazıları da kirleticileri uzaklaştırarak havayı temizleme, serinletme, ısı adası etkisini azaltma, karbondioksit depolama gibi hava kalitesinin artırılmasına yönelik faaliyetlerdir. Çanakkale ili, yüksek tarımsal üretim değerlerinin ve gelişmeye açık potansiyelinin yanı sıra sahip olduğu doğal ve kültürel özellikleriyle çeşitli ölçekteki turizm faaliyetlerine ev sahipliği yapmaktadır. Aynı zamanda Çan ve Biga ilçelerinde faaliyet gösteren ve yenilerinin inşa edileceği ifade edilen termik santrallerin özellikle hava kalitesi açısından mevcut ve olası olumsuz etkileriyle de karşı karşıyadır. Her ne kadar Çanakkale kent merkezi mevcut santrallerden görece uzak olsa da uzun vadede trafikten ve ısınma amaçlı kömür kullanımından kaynaklı hava kirliliğiyle birleştiğinde kentsel yaşam kalitesini düşüren bir faktör halini alacaktır. Buradan yola çıkarak, Çanakkale kent merkezinde yer alan üç açık yeşil alan tez konusu çerçevesinde irdelenmiştir. Bu amaçla, Amerika Birleşik Devletleri Orman Servisi tarafından, kentsel orman ekosistem hizmetlerini değerlendirmek ve ölçmek için tasarlanmış i-Tree Eco modeli kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda incelenen alanlardaki bitki varlığının karbon depolama ve tutma, oksijen üretimi, hava kirliliğine neden olan kirleticilerin uzaklaştırılmasına yönelik katkısı ortaya konmuş ve alanlardaki en yaygın 10 tür temelinde değerlendirmeler yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre Ulmus minor, Laurus nobilis, Cupressuss sempervirens, Pinus brutia ve Acer negundo hava kalitesine en yüksek katkı sağlayan türler olarak belirlenmiştir. Böylece mevcut durum ortaya konarken aynı zamanda Çanakkale ve benzer koşullara sahip alanlar için hava kalitesi açısından daha uygun türler saptanmış ve gelecekteki bitki seçimleri için önemli veri tabanı oluşturulmuştur.

Urban open green spaces are one of the most basic components that provide the opportunity to reduce the negative effects on the quality of life. Some of the most important ecosystem services offered by these areas are activities aimed at increasing air quality such as cleaning the air by removing pollutants, cooling, reducing the heat island effect, and storing carbon dioxide. Çanakkale province hosts tourism activities of various scales with its natural and cultural characteristics as well as its high agricultural production values and potential for development. At the same time, the thermal power plants operating in Çan and Biga districts, which are said to be built, are also faced with the current and potential negative effects, especially in terms of air quality. Although Çanakkale city center is relatively far from the existing power plants, it will become a factor that reduces the quality of urban life in the long run, when combined with air pollution caused by traffic and the use of coal for heating purposes. Based on this, three open green areas in Çanakkale city center were examined within the framework of the thesis topic. For this purpose, the i-Tree Eco model designed by the United States Forest Service to evaluate and measure urban forest ecosystem services was used. As a result of the analyzes, the contribution of the plant existence in the examined areas to carbon storage and capture, oxygen production, removal of pollutants that cause air pollution has been revealed and evaluations have been made on the basis of the 10 most common species in the areas. According to the findings, Ulmus minor, Laurus nobilis, Cupressuss sempervirens, Pinus brutia and Acer negundo were determined as the species that contributed the highest to air quality. Thus, while presenting the current situation, more suitable species in terms of air quality were determined for Çanakkale and areas with similar conditions, and an important database was created for future plant selections.