İran'ın dengeleme motivasyonları ve stratejileri çerçevesinde Irak Kürtleriyle ilişkileri

Abstract

İran'ın Irak Kürtleriyle ilişkileri, Uluslararası İlişkiler disiplininin güç dengesi ile ilgili tanımlamaları ve kuramsal açıklamalarıyla uygunluk göstermektedir. Kuramsal olarak, güç dengesini korumak isteyen ve bunu bir dış politika stratejisi olarak benimseyen devletlerin, diğer aktörlerin gücünü farklı dengeleme yöntemleriyle sınırlandırdığı iddia edilebilir. Çalışma boyunca, güç dengesi kuramı ve dengeleme davranışının önermelerinden yararlanarak İran'ın Irak Kürtleriyle ilişkilerinin açıklanabileceği savunulmaktadır. İran'la Iraklı Kürtler arasındaki ilişkilerde en belirleyici faktörün Irak merkezi hükümetini temsil eden aktörlerin siyasi ve mezhepsel kimliği olduğu çalışmada ileri sürülen savlardan birisidir. Bu nedenle, taraflar arasındaki ilişkiler iki ayrı dönemde ele alınmıştır. Irak'ta Baas rejimin iktidarda olduğu yıllarda, İran'ın Kürtler üzerinden merkezi hükümeti dengelemeye çalıştığı, Bağdat'ta Şii ağırlıklı bir hükümetin kurulmasından sonra ise, Kürtlerin merkezi hükümetin aleyhine güçlenmesinin önüne geçecek şekilde dengeleme hamleleri yaptığı tespit edilmiştir. Irak'ta iki ayrı yönetim anlayışının olduğu bu dönemlerde İran'ın, Irak Kürtleriyle ilişkiler üzerinden daha farklı aktörleri de dengeleme arayışı içinde olduğu varsayılmaktadır. Bunların başında Irak Kürt bölgesinde etkinliğini artırmak isteyen Amerika Birleşik Devletleri, İsrail ve Türkiye gibi ülkeler gelmektedir. Ayrıca Tahran'ın İranlı Kürtlere, birbirlerine karşı Iraklı Kürt gruplara ve bazı terör örgütlerine karşı başvurduğu farklı dengeleme stratejileri ortaya koyulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Güç Dengesi, Dengeleme, İran Dış Politikası, Irak Kürtleri

Iran's relations with Iraqi Kurds fits into the definitions and theoretical explanations of the discipline of International Relations. Theoretically, it is claimed that states which aim to preserve balance of power as a foreign policy strategy limit other actors' power via different balancing methods. It is argued that Iran's relations with the Iraqi Kurds can be explained clearly via the theory of balance of power and balancing through the study. One of the arguments put forward in the study is that the most determinant factor in the quality of the relations between Iran and Iraqi Kurds is the political and ideological identity of the actors representing the Iraqi central government. Therefore, the relations between the parties were examined in two periods. When the Baas regime in power in Iraq, it was understood that Iran tried to balance the central government through the relations with the Kurds. After the establishment of a Shiite-dominated government in Baghdad, Iran used balancing to forestall the strengthening of Kurds against the central government. It is also assumed that Iran has also tried to balance different actors like the United States, Israel and Turkey, which want to increase their efficiency in the Iraqi Kurdish region, through the relations with the Iraqi Kurds in the periods of different regimes in Iraq. It is revealed that Tehran also resorted to different balancing strategies against the Iranian Kurds, Iraqi Kurdish groups against each other and some terrorist organizations. Key Words: Balance of Power, Balance, Foreign Policy of Iran, Iraqi Kurds.