Nüfus defterlerine göre on dokuzuncu yüzyılda Karaferye kazasının demografik yapısı

Abstract

Yeniçeri Ocağı'nın 1826 yılında kaldırılmasının ardından kurulacak yeni ordu için hem insan gücüne hem de finansal kaynağa ihtiyaç duyulmuştur. Bunun için devlet, Müslüman nüfus içerisinde askerliğe elverişli olan kişiler ile Gayrimüslim reaya arasında vergi mükelleflerini belirlemek için bir nüfus sayımı yapmaya karar vermiştir. 1830-1831 yılını kapsayan bu sayımlar kadınlar dahil edilmese de modern anlamda yapılan ilk nüfus sayımıdır. 6 ayda tamamlanması planlanan sayım Temmuz 1830 tarihinde başlamış ve 1831 yılında ve sonrasında da devam etmiştir. Karaferye kazasının 1830- 1831 yılında yapılan sayımının kayıtları yerli ve yabancı Müslim ile Gayrimüslim, Kıptî ve Ulah nüfus olarak ayrı ayrı defterlerde tutulmuştur. Gayrimüslim reaya da kendi arasında yerli, yabancı, hanekeş, perakende ve Ulah olarak kategorilere ayrılmıştır. Reayanın kalabalık olduğu yerlerdeki gibi Karaferye nüfusu da etnik bakımdan bölümlere ayrılarak kayda geçirilmiştir. Sonraki sayımların hepsinde de bu usûl devam ettirilmiştir. 1830 yılında Karaferye kazasının erkek nüfusu 1.680'i Müslüman, 11.052'si Gayrimüslim olmak üzere 12.732 kişidir. Nüfus sayımında kadınlar dahil edilmese de erkek nüfusu kadar oldukları varsayılırsa bu sayı 25.464'e ulaşmaktadır. Gayrimüslim nüfus içerisindeki Yahudilerin sayısı ise 72'dir. Kıptîler sayımlarda Müslüman ve Gayrimüslim nüfustan ayrı tutularak kaydedilmiştir. Buna göre Kıptî nüfus kaza merkezinde 178, çiftlik ve köylerde 376 olmak üzere 554 kişiden ibarettir. Karaferye'nin nahiyesi olan Ağustos'un nüfusu 151'i Müslüman, 737'si Gayrimüslim olmak üzere 888 kişidir. Karaferye kazasında 1830, 1832, 1835, 1839, 1841, 1844, 1845, 1876, 1878 ve 1880 yıllarına ait sayım ve yoklama kayıtları bulunmaktadır. Çalışmamızda Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi nüfus defterleri tasnifinde bulunan 42 adet nüfus defteri incelenerek Karaferye'nin nüfus ve demografik yapısı ortaya konulacaktır.

Following the dissolution of the Janissary Corps in 1826, both manpower and financial resources were required for the establishment of a new army. For this purpose, the state decided to conduct a population census to determine eligible individuals for military service among the Muslim population and tax-paying subjects among the non-Muslim "reaya" population. These censuses, spanning the years 1830-1831, marked the first modern-style population count, excluding women. The census, originally planned to be completed within six months, began in July 1830 and continued until 1831. The 1830-1831 census records in the Karaferye (Veroia) district were separated for local and foreign Muslim and non-Muslim populations, including Coptic and Ulah individuals, in distinct registers. The non-Muslim "reaya" population was also categorized as local, foreign, hanekeş (household head), retail, and Ulah. Just as in densely populated areas elsewhere, the population of Karaferye was also divided ethnically and recorded accordingly. This method was continued in subsequent censuses. In 1830, the male population of Karaferye district totaled 12.732 individuals -1.680 Muslims and 11.052 non-Muslims. Including females, this number reached 25.464. The number of Jews within non-Muslim population was 72. The Coptic population was recorded separately from both Muslim and non-Muslim populations. Accordingly, the Coptic male population in the district center was 178, and in farms and villages, it was 376, making a total of 554 individuals. The population of the village of Ağustos, a part of the Karaferye district, comprised 151 Muslims and 737 non-Muslims, totaling 888 individuals. Following the 1830 census in the Karaferye district, subsequent censuses were conducted in the years 1832, 1835, 1839, 1841, 1844, 1845, 1876, and 1880. In this study, the demographic structure and population of Karaferye will be analyzed by examining 42 population registers found in the Ottoman Archive of the State Archives' population registry classification by the Directorate of State Archives.