Ampirik kopula temelli Türkiye'nin kuraklık analizi

Abstract

Bu çalışmada, çok değişkenli olasılık fonksiyonlarından; Ampirik Kopula Fonksiyonları kullanılarak, sıcaklık ve yağışın kuraklık üzerindeki etkilerinin ortak olasılıkları ile Türkiye ölçeğinde hem alansal hem de zamansal kuraklık değişimlerinin incelemesi yapılmıştır. Bu tezde kuraklık izlemek amacıyla sıcaklık ve yağışın ortak olasılıklarından yararlanılarak geliştirilen Kopulla Kuraklık İndeksi (KKİ) kullanılmıştır. Elde edilen KKİ değerleri standartlaştırılmış yağış indeksi (SYİ) ile kıyaslanmıştır. Analizlerde 12-aylık SYİ (SYİ-12) ve 12-aylık-KKİ (KKİ-12) kullanılmıştır. Elde edilen kuraklık indeksi değerlerinin Türkiye'de yaşanılmış geçmiş yıllardaki kuraklık süreçleri ile mekansal ve zamansal değerlendirilmesi amacıyla [1973, 1974, 1991, 2001, 2007, 2008, 2015, 2016] yıllarına ait hem SYİ-12 hem de KKİ-12 haritaları Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile hazırlanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre; Türkiye'deki kuraklıkların oluşmasında büyük atmosferik sistemlerin yıl içinde konumlarındaki değişimlerin ülkeyi etkilemesi sonucu yağış noksanlığı olarak kendini gösterdiği söylenebilir. Türkiye iklimini temsilen kış mevsimi için genelde Şubat ayı seçilir (Tatlı, 2021). Dolayısıyla, klimatolojik anlamda nemli bir dönemi gösteren Şubat ayı beklenenin aksine, özellikle 1973, 1974, 1991, 2001 ve 2008 yıllarında ülkenin büyük bir bölümünde kış kuraklıkları olarak kendini göstermiştir. Kurak geçen yılların hem nemli hem de kurak döneminin alansal dağılımında Türkiye'nin en yağışlı bölgesi olan Karadeniz Bölgesi kuraklığın en hafif şiddetle yaşandığı bir bölge olmuştur. Kuraklığın gerek kurak ve gerekse nemli dönemde en fazla hissedildiği bölge ise Akdeniz Bölgesidir. Genel olarak bakıldığında ise seçilen yıllar içerisinde, aşırı şiddetli kuraklığın yaşandığı yerler, ülkenin hemen her bölgesine dağıldığı görülür. Ancak, aşırı kuraklıkların sıklıkları göz önüne alınırsa; Akdeniz, Güneydoğu Anadolu, Ege, İç Anadolu, Marmara, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri şeklinde şiddet derecesine göre sıralanabilir.

The combined probability of the impacts of temperature and precipitation on drought, as well as both regional and temporal drought fluctuations, were explored in this thesis using Multivariate Probability Functions and Empirical Copula Functions. The Copulla Drought Index (KKI), which was established by combining the probability of temperature and precipitation, was used to monitor drought in this thesis. The KKI values obtained were compared to the standardized precipitation index (SPI). In the analysis, 12-month SPI (SPI-12) and 12-month CDI (CDI-12) were employed. Both SPI-12 and CDI-12 maps from the years [1973, 1974, 1991, 2001, 2007, 2008, 2015, 2016] were used for the geographical and temporal assessment of the acquired drought index values with the drought processes in Turkey. The maps were created with the use of a geographic information system (GIS). According to the findings, variations in the locations of the major atmospheric systems during the year have an impact on the creation of droughts in Turkey, resulting in a lack of precipitation. Climatological era, which is a wet turkey in the month of February, contrary to predictions, 1973, 1974, 1991, 2001, and 2008, a substantial amount of winter in the month of February, Turkey has been observed droughts. The spatial distribution of wet and dry years, as well as the wettest region during the dry period in Turkey, the Black Sea region, has been facing the most severe drought in the region. Drought in dry and humid areas impacted the region the most throughout the Mediterranean era. Overall, selected years in locations suffering extreme weather.