Üsküp merkez ve çevresi Türk ağızları (İnceleme-metinler-sözlük)

Abstract

Çalışmamız, Batı Rumeli ağızlarından biri olan Üsküp Merkez ve Çevresi Türk Ağızlarına ait derlediğimiz metinlerin çeviri yazıya aktarımıyla; metnin ses bilgisi ve şekil bilgisi açısından incelenmesini kapsamaktadır. Çalışma giriş, inceleme (ses, şekil bilgisi), sonuç, metinler, sözlük olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında, "Makedonya'nın geçmişi ve günümüzdeki durumu" başlığı altında; Makedonya'nın tarihi ve günümüzdeki durumu ele alınmıştır. Daha sonra "Üsküp" başlığı altında Üsküp'ün tarihi ve günümüzdeki durumu incelenmiş, Üsküp Türk ağızlarının Rumeli ağızlarındaki yerine değinilmiştir. İnceleme kısmında metnin ses bilgisi (ünlü ve ünsüzlerin özellikleri, ünlü ve ünsüz değişmeleri, ses olayları), şekil bilgisi (yapım ve çekim ekleri, bunların fonksiyonları, haber ve tasarlama kipleri) ele alınmıştır. Ses bilgisi kısmında örnekler genel olarak eş zamanlı ele alınmış, gerekli durumlarda Eski Türkçe ile karşılaştırmalar yapılmıştır. Şekil bilgisi kısmında eklerin işlevinin anlaşılması için örnekler, cümleler hâlinde verilmiştir. Her iki bölümde de özel açıklamalar dipnotlarda verilmiştir. Sonuç kısmında, Üsküp ve civarında yaşayan Türk ağzının belirgin ses ve şekil bilgisi özellikleri maddeler hâlinde açıklamalarıyla sıralanmıştır. Metinler kısmında kaynak kişilerden ses kayıt cihazıyla kaydetmiş olduğumuz derlemelerin çeviri yazıya aktarımıyla oluşturulan metinler yer almaktadır. Sözlük kısmında, ölçünlü Türkçeden farklı olan ve Balkan dillerinden geçmiş Makedonca, Sırpça, Arnavutça, Boşnakça vd. kökenli sözcüklerin anlamları ve hangi dile ait olduğu belirtilerek sıralanmıştır. Ekler kısmında Üsküp Merkez ve Çevresine ait çeşitli fotoğraflar yer almaktadır. Kaynakça kısmında, tezimizi yazdığımız süre içerisinde atıf yaptığımız tüm kaynak eserler verilmiştir.

Our study comprises the phonetic and morphological examination of the texts transfered into written form which we have compiled from the Skopje Central and its surroundings that is one of the Western Rumelian dialects The study consists of five parts including introduction, analysis (sound, morphology), conclusion, texts, dictionary. In the introduction, under the heading "Macedonia's past and present situation"; The history of Macedonia and its current situation are discussed. Then, under the title of "Skopje", the history and current situation of Skopje is examined, and the position of Skopje Turkish dialect in Rumelian dialects is mentioned. In the analysis part, phonetic information of the text (vowel and consonant features, vowel and consonant changes, phonetic events), morphology (derivational affixes and inflectional suffixes, their functions, indicative and design modes) are discussed. In the phonology section, examples were generally handled simultaneously, and when necessary, comparisons were made with Old Turkish. In the morphology section, examples are given in sentences to understand the functions of prefixes and suffixes. In both sections, special explanations are given as footnotes. In the conclusion part, the distinctive phonetic and morphological features of the Turkish dialect living in and around Skopje are listed with specified explanations. In the texts section, there are texts created by translating the compilations that we recorded with a voice recorder from the source people. In the dictionary part, the words which are different from the standard Turkish language and derived from Macedonian, Serbian, Albanian, Bosnian etc. are listed by giving their meanings, origin and the language they belong to. In the appendix, there are various photographs of the center of Skopje and its surroundings. In the bibliography section, all the reference works that we cited during the time of writing our thesis are given.