Türkçe derslerinde görsel okuryazarlık yoluyla okuma becerilerinin geliştirilmesi: Bir karma yöntem çalışması

Abstract

Görsel okuryazarlık; bilişim dünyasının getirdiği yeniliklerden yararlanarak, görseller yoluyla verilen mesajların anlamlandırılması ve görsellerle yeni mesajlar üretilebilmesi becerisidir. Bu araştırmanın amacı; ortaokul yedinci sınıf kademesinde görsel okuryazarlık becerisi için hazırlanmış olan etkinliklerin öğrencilerin görsel okuryazarlık becerileri ve okumaya karşı tutumları üzerinde etkisi olup olmadığını araştırmaktır. Görsel okuryazarlık becerisinin geliştirilmesi, bireyin çevresini daha iyi algılamasına yardımcı olacaktır. Araştırmada; nicel verilerle nitel verilerin birlikte değerlendirildiği karma model kullanılmıştır. Ölçek maddelerini oluşturmak için yirmi ortaokul öğrencisiyle görüşme yapılmıştır. Ölçeğin geliştirilmesinin ardından, nicel çalışmayla eş zamanlı olarak nitel veriler de elde edilmiştir. Bu nedenle de Keşfedici Sıralı Desen kullanılmıştır. Araştırmada nicel araştırma modellerinden deneysel araştırma kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, Çanakkale merkezde öğrenimini sürdüren ortaokul yedinci sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise, toplam seksen sekiz ortaokul yedinci sınıf öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırmada araştırmacı tarafından geliştirilen Görsel Okuryazarlık Düzeyini Belirleme Ölçeği kullanılmıştır. Ölçeğin geliştirilmesi için yirmi ortaokul öğrencisiyle görüşme yapılmıştır. Ayrıca Gömleksiz (2004) tarafından geliştirilen Kitap Okuma Alışkanlığına İlişkin Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada nicel veri toplama araçlarından elde edilen verilerin analizinde farklı istatistiksel analizlerden yararlanılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi de kullanılmıştır. Veri toplama aracı görüşmedir. Dört Türkçe öğretmeni ve on yedinci sınıf öğrencisiyle birebir görüşme yapılmıştır. Araştırmanın birinci alt probleminde; görsel okuryazarlık becerisi etkinlikleri uygulanan grup ile uygulanmayan grubun görsel okuryazarlık becerisi puanları arasında anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir. Araştırmanın ikinci alt probleminde; görsel okuryazarlık becerisi etkinlikleri uygulanan grup ile uygulanmayan grubun okumaya karşı tutum puanları arasında anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir. Ancak ortalamalara bakıldığı zaman, deney grubunun ortalamasının kontrol grubundan daha yüksek olduğu görülecektir. Araştırmanın üçüncü alt probleminde; görsel okuryazarlık becerisi etkinlikleri uygulanan grubun görsel okuryazarlık becerisi düzeyinin cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Ancak ortalamalara bakıldığı zaman; erkek ve kız öğrenciler arasında cinsiyet yönünden görsel okuryazarlık becerisi benzerdir şeklinde yorum yapılabilir. Araştırmanın dördüncü alt probleminde; görsel okuryazarlık becerisi etkinlikleri uygulanan grubun TV seyretme sıklığına göre görsel okuryazarlık düzeyinde anlamlı bir farklılaşma olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin görsel okuryazarlık becerisi etkinlikleriyle ders almalarının ardından, televizyon daha az izleyen öğrencilerde başarının fazla olduğu görülmüştür. Araştırmanın beşinci alt probleminde; görsel okuryazarlık becerisi etkinlikleri uygulanan grubun görsel okuryazarlık becerilerinin değerlendirmesinde resimsel gösterim oluşturmaları ve yorumlamalarının genel olarak yeterli düzeyde olduğu görülmüştür. Araştırmanın son alt probleminde ise; görsel okuryazarlık becerisi etkinliklerine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri, görsel okuryazarlık becerisi etkinliklerinin dersin daha etkili geçmesini sağladığı yönündedir. Anahtar Kelimeler: Görsel okuryazarlık, okuma alışkanlığı, ölçek geliştirme, Türkçe öğretim programları.

Visual literacy has been defined as the ability to make sense of the messages given with visuals and produce new messages with them. This dissertation seeks to examine the effects of visual literacy activities, which were developed to gain visual literacy skills for the 7th grade level, on the students' visual literacy skills and their reading attitudes. Improving visual literacy skill will also help individual to comprehend his/her environment well. The study follows a sequential explanatory mixed methods research design in which quantitative and qualitative data are collected respectively. For the quantitative part of the research, an experimental research was designed. The population of study consists of the 7th grade level of students in central district of Çanakkale province. The researcher developed data collection tool entitled 'The Scale of Determination Visual Literacy Level' based on 20 interviews with elementary school students. In addition, 'The Scale of Attitude towards Reading Habit' developed by Gömleksiz (2004) was utilized. Totally 88 students at the 7th grade level were reached for the sample of study. Statistical analyses were applied to gathered data with these quantitative data collection tools. Concurrently, semi-structured interviews were conducted with four Turkish Language teachers and ten 7th grade students in order to collect in-depth data. According to the results regarding the first research question, there is no significant difference between the visual literacy skill scores of students in the control and experimental groups. The results pertaining to the second research question show that there is no significant difference between the scores of attitude towards readings in the control and experimental groups. However, the average score of experimental group students is higher than the control group's score. Further, the results of the third research question reveal that there is no significant difference between the visual literacy skill levels of the treatment group according to their gender. Yet, we can infer that the visual literacy skills of male and female students are similar to each other when we look at their average scores. Pursuant to the results related to the fourth research question, there is a significant difference between the students in the treatment group in relation to their frequency level of watching TV. Following the teaching period enhanced with the activities for visual literacy skill development, the students who watched TV less became more successful in the learning process. The results regarding the fifth question display that performance of the students in the treatment group related to preparation of pictorial demonstrations and making interpretations are satisfactory in general. According to the results of the last research question, the interviews with teacher and students as to visual literacy skill activities support that the activities contributed to lessons to make them more productive and effective. Keywords: Reading attitude, scale development, Turkish language teaching curriculum, visual literacy.