TESS uydusu veri tabanında yer alan bazı örten çift sistemlerin fotometrik ve dönem değişimi incelemesi

Abstract

Tez kapsamında, ihmal edilmiş Algol türü üç çift yıldız TU CrB'ın, V959 Per'in ve V910 Mon'un ışık eğrisi analizi ve dönem değişimi incelemesi gerçekleştirilmiştir. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ulupınar Gözlemevi'nde TU CrB'ın (T30 BVR ve T40 BVR) ve V959 Per'in (IST60 BVR s ) fotometrik gözlemleri yapılmıştır. TU CrB'ın BVR ve TESS ışık eğrileri, V959 Per'in ve V910 Mon'un TESS ışık eğrisi, Wilson-Devinney yöntemine göre modellenmiştir. Üç sistemin tahmini mutlak parametreleri (kütle, yarıçap ve ışıtma) belirlenmiştir: TU CrB için, M 1 =1.20±0.03 M ? M 2 =0.29±0.01 M ? R 1 =1.99±0.04 R ? R 2 =1.89±0.03 R ? L 1 =6.7±2.1 L ? L 2 =0.87±0.43 L ? ; V959 Per için, M 1 =1.28±0.02 M ? M 2 =1.37±0.02 M ? R 1 =1.90±0.01 R ? R 2 =1.54±0.01 R ? L 1 =6.9±0.68 L ? L 2 =4.2±0.5 L ? ; V910 Mon için, M 1 =1.04±0.03 M ? M 2 =0.90±0.05 M ? R 1 =1.55±0.14 R ? R 2 =1.12±0.10 R ? L 1 =2.8±1.1 L ? L 2 =1.4±0.5 L ? . V959 Per'in ve V910 Mon'un döneminde bir değişim bulunmazken TU CrB'ın döneminin parabol+çevimsel olarak değiştiği saptanmıştır. Bahsedilen bu değişimin nedenleri, kütle aktarımı/kaybı, olası üçüncü cisim ve manyetik etkinlik altında tartışılmıştır. Üç sistemin TESS ışık eğrileri kullanılarak frekans analizi gerçekleştirilmiştir. TU CrB ve V910 Mon için bir zonklama tespit edilmezken V959 Per için tek frekans belirlenmiş ve Gama Dor türü zonklayan sistem adayı olabileceği önerilmiştir. İncelenen üç örten çiftin bileşenlerinin konumu, log T–log L/L ? düzleminde (HR diyagramı) kuramsal bir evrim modeline göre kısaca tartışılmıştır.

Light curve and period change analysis of three neglected Algol type binary stars TU CrB, V959 Per and V910 Mon were carried out within the scope of the thesis. Photometric observations of TU CrB (T30 BVR and T40 BVR) and V959 Per (IST60 BVRs) were made at Çanakkale Onsekiz Mart University Ulupınar Observatory. BVR and TESS light curves of TU CrB, TESS light curve of V959 Per and V910 Mon were modeled according to the Wilson-Devinney method. The estimated absolute parameters (mass, radius, and luminocity) of the three systems were determined: For TU CrB, M 1 =1.20±0.03 M ? M 2 =0.29±0.01 M ? R 1 =1.99±0.04 R ? R 2 =1.89±0.03 R ? L 1 =6.7±2.1 L ? L 2 =0.87±0.43 L ? ; for V959 Per, M 1 =1.28±0.02 M ? M 2 =1.37±0.02 M ? R 1 =1.90±0.01 R ? R 2 =1.54±0.01 R ? L 1 =6.9±0.68 L ? L 2 =4.2±0.5 L ? ; for V910 Mon, M 1 =1.04±0.03 M ? M 2 =0.90±0.05 M ? R 1 =1.55±0.14 R ? R 2 =1.12±0.10 R ? L 1 =2.8±1.1 L ? L 2 =1.4±0.5 L ? . While there was no change in the period of V959 Per and V910 Mon, it was determined that the period of TU CrB changed as parabola+cyclic. The reasons for this change are discussed under mass transfer/loss, possible third body and magnetic activity. Frequency analysis was performed using TESS light curves of the three systems. While no any pulsation was detected for TU CrB and V910 Mon, a single frequency was determined for V959 Per and it was suggested that it could be a candidate for Gamma Dor type pulsating system. The location of the components of the studied eclipsing binaries is briefly discussed in the log T–log L/L ? plane (namely HR diagram) according to a theoretical evolution model.