Gelişmekte olan ülkelerde yakınsama hipotezi: Orta gelir tuzağı çerçevesinde ekonometrik analiz

Abstract

Orta gelir tuzağı, son dönemlerde iktisat literatüründe araştırmacıların önemle üzerinde durdukları bir konudur. Orta gelir tuzağı kavramı, ülkelerin uzun bir süre orta gelir seviyesinde kalıp, bir üst gelir seviyesine geçememesi durumudur. Çalışmanın amacı, verilere ulaşılabilirlik kısıtı altında ele alınan gelişmekte olan ülkelerin gelir seviyelerini dikkate alarak yüksek gelir grubuna yakınsamanın mümkün olup olmadığını belirlemeyi amaçlamaktadır. Yanı sıra yakınsamanın olmadığı orta gelirli ülkeler için gelir tuzağına yakalanmamak veya bu tuzaktan çıkmak için etkili olabilecek faktörlerin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, yakınsama ve panel veri analizleriyle 2007-2020 yılları arasında bağımlı değişken olarak kişi başına düşen gelir, bağımsız değişkenler olarak yüksek teknoloji ihracatı, yurtiçi tasarruflar, ar-ge harcamaları, doğrudan yabancı yatırımlar ve dış ticaret verileri kullanılmıştır. Yakınsama analiziyle orta gelirli 14 ülkenin kişi başına düşen gelirinin, yüksek gelire sahip ABD'nin kişi başına düşen gelirine yakınsayıp yakınsamadığını ölçmüştür. Analiz sonucunda Azerbaycan ve Kuzey Makedonya'nın ABD'nin kişi başı gelirine yakınsadığı, diğer kalan 12 ülkenin ise ıraksadıkları belirlenmiştir. Panel veri analizi ise, ıraksayan 12 ülke üzerine uygulanmıştır. Analizin sonuçlarına göre, yüksek teknoloji ihracatı (ITI), kişi başı geliri negatif ve anlamlı, yurt içi tasarruflar (GDS), kişi başı geliri pozitif ve anlamlı, mal ve hizmetlerin dış dengesi (ED), kişi başı geliri negatif ve anlamlı, doğrudan yabancı yatırımlar (FDI), kişi başı geliri negatif ve anlamlı etkilemektedir. AR-GE değişkeni ise, kişi başı geliri açıklamada istatistiksel olarak anlamlı bir sonuç vermediğinden yorumlanamamaktadır.

The middle-income trap is a topic that researchers have emphasized in the economics literature recently. The concept of middle-income trap is the situation in which countries stay at the middle-income level for a long time and cannot move to the next level. The aim of the study is to determine whether it is possible to converge to the high-income group by taking into account the income levels of the developing countries, which are considered under the data accessibility constraint.In addition, it is aimed to determine the factors that may be effective in avoiding or getting out of the income trap for middle-income countries where there is no convergence. In the study, income per capita as dependent variable, high technology exports, domestic savings, R&D expenditures, foreign direct investments and foreign trade data as independent variables between 2007 and 2020 were used with convergence and panel data analysis. Convergence analyzes measured whether the per capita income of 14 middle-income countries converged to the per capita income of the high-income USA. As a result of the analysis, it has been determined that Azerbaijan and North Macedonia converge to the per capita income of the USA, while the remaining 12 countries diverge. Panel data analysis was applied to 12 diverging countries. According to the results of the analysis, high technology exports (ITI), per capita income are negative and significant, domestic savings (GDS) per capita income are positive and significant, external balance of goods and services (ED) per capita income is negative and significant, foreign direct investments ( FDI) has a negative and significant effect on per capita income. The R&D variable, on the other hand, cannot be interpreted since it does not give a statistically significant result in explaining per capita income.