Kur'an-ı Kerim'de bahane olgusu (İnkâr sebepleri ve talepler)

Abstract

Bu çalışmamızda, tarih boyunca dinî hakikatleri inkâr edenlerin inkâra gerekçe olarak ileri sürdükleri bahane ve taleplerle ilgili psikolojik, sosyolojik, ekonomik ve kültürel nedenler ile kişilik özelliklerinin dinî tutum ve davranışlara etkisi üzerinde durduk. Şeytanın Hz. Âdem'in üstünlüğünü kabule yönelik itirazıyla başlayan, insanlık tarihi boyunca ilâhî hitap karşısında devam edegelen ve günümüzde de çeşitli isimler altında varlığını sürdüren bazı inkârcı grupların tutarsız gerekçeleri ile Kur'ân-ı Kerîm'in bu kitlelere verdiği cevapları tezin ana konusu olarak işledik. Buna bağlı olarak, âyetlerde konu edilen Âdem-İblis (Şeytan) kıssası başta olmak üzere diğer ismi zikredilen bazı peygamberlerin kıssalarını inceledik. Bu amaç doğrultusunda, öncelikle Hz. Peygamber (s.a.v.) döneminde vahyin gerçeklerini kabul etmeyen grupların dinî hakikatler karşısında gösterdikleri olumsuz tavırları ile inkâr sebebi olarak dillendirdikleri bahane ve taleplerine Kur'ân'ın verdiği cevapları hadîs-i şerifler ışığında değerlendirdik. Kur'ân'da konu edilen bazı peygamber kıssalarında öne çıkan psikolojik, sosyolojik, ekonomik ve kültürel inkâr sebeplerini inceleyerek, çağımızda bu sebeplerin üstesinden nasıl gelinebileceğini tespit etmeye çalıştık. Böylece günümüz insanının benzer hatalara düşmemesi noktasında katkı sağlamayı amaçladık. Elde edilen tüm bu verilerle günümüz insanının inkâr noktasında dine ve dindara bakış açısını ele alarak benzerlikleri tespit ettik ve alınması gereken bazı tedbirler önerdik. Böylece, başta iki temel kaynağımız Kur'ân ve Sünnet olmak üzere tarihî verilerden de yararlanarak, inancın önemini ve gerekliliğini ortaya koyarken, şeytanla başlayan ve günümüze kadar devam eden inkâr hareketlerinin sebeplerini, temelsizliklerini ve yol açtıkları felâketleri belirlemeye çalıştık. Tezimizde yöntem olarak, doküman incelemesi yoluyla toplanan verileri betimsel analize ve içerik analizine tâbi tuttuk. Bu mânada, inkârcı grupların her dönemde yüce Allah (c.c.)'ın hükümlerine ve peygamberlerine karşı ortaya koydukları benzer olumsuz tepkiler ile peygamberlerin tebliğde takip ettikleri metotları inceleyerek, özellikle günümüz müslümanlarının çağdaş inkârcı akımlara karşı nasıl bir yol izlemeleri gerektiğini tespit etmeyi hedefledik. Çalışma neticesinde, vahyin gerçeklerine karşı ileri sürülen bahane ve isteklerin çoğu kez birbirinin aynı ya da benzeri olduğu sonucuna vardık.

The aim of this thesis is to emphasize the effect of psychological, sociological, economic and cultural reasons and personality traits on religious attitudes and behaviors related to the excuses and demands of the denials of religious truths throughout history. As the main subject, this dissertation has examined the Qur'an's answers to some disbelieving groups and their inconsistent reasons, which started with the objection of Satan to accept Hz. Adam's superiority continued in the face of divine appeal throughout human history and still exist under various names today. Therefore, we have analyzed the parables of some prophets mentioned in the Qur'an, especially the parable of Adam-Iblis (Satan). In the light of the hadith, we have evaluated the negative attitudes of the non-İslamic groups who did not accept the truth of revelation in the period of the Prophet (s.a.v.) against the religious truths, the excuses they expressed as a reason of denial, and the Qur'an's responses to them in response to several demands. By examining the reasons of psychological, sociological, economic and cultural denial that came to the fore in some of the prophets mentioned in the Qur'an, we tried to determine how these reasons can be overcome in our age. Thus, we aimed to contribute to the fact that today's people do not make similar mistakes. With all these data, we have evaluated the point of view of the people about religion and pious at the point of denial. We identified similarities and drew attention to the necessary measures. While we have demonstrated the importance and necessity of faith by taking account of Quran and Hadith as the two main sources and historical data, we have identified the reasons, invalid and disasters caused by the denial movements that started with Satan and continued to the present day. As a research method, we subjected the data collected through document analysis to descriptive and content analysis. In this sense, we aimed to examine the similar negative reactions of the disbelieving groups against Allah's judgments and prophets in every period and the methods followed by the prophets in the communication and to determine how Muslims of today should follow a course against the contemporary denialist movements. As a result of the study, we have concluded that the excuses and wishes against the truth of revelation are often the same or similar.