Ez-zebîdî'nin İ'tilâfu'n-Nusra adlı eseri çerçevesinde Basra ve Kûfe ekolleri arasındaki nahiv tartışmaları

Abstract

İslâmî fetihler sonucu günlük konuşma dilinde "lahn"ın ortaya çıkması üzerine dönemin âlimleri Arap dilini lahn tahribatından kurtarmak için çeşitli çalışmalar içerisine girmişlerdir. Bu amaca yönelik olarak ilk gramer çalışmaları önce Basra'da başlatılmış, sonrasında ise Kûfe'de devam ettirilmiştir. Arap dili daha çok bu iki merkez tarafından şekillendirilmiş, neticede gramer konusunda iki farklı ekol ortaya çıkmıştır. Bazı nahiv meselelerinde farklı görüşlere sahip olan ve farklı ıstılahlar geliştiren Basra ve Kûfe dil ekolleri temel gramer kurallarının ve nahiv ıstılahlarının oluşturulmasında önemli rol oynamışlardır. ez-Zebîdî'nin İ'tilâfu'n-nusra adlı eserini merkeze alan bu çalışma temelde Basra ve Kûfe dil ekolleri arasında ihtilâf arz eden nahiv konularını mukayeseli bir şekilde değerlendirmeye tabi tutmayı ve müellifin söz konusu hususlarla ilgili görüşlerini yansıtmayı amaçlamaktadır. Eserin dilbilimsel açısından incelenmesi Basra ve Kûfe dil ekollerinin kullanmış oldukları terminolojiyi bilme, takip ettikleri metodolojiyi ve sahip oldukları görüşleri anlama açısından önem arz etmektedir. Bu araştırma giriş, üç bölüm ve sonuçtan ibarettir. Giriş kısmında çalışmanın konusu, önemi, amacı, yöntemi, sınırlandırılması ve kaynakları hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde nahvin anlamı, konusu, isimlendirilmesi konusundaki rivayetler, gramer ekolleri ve önde gelen temsilcileri gibi çalışmayla direk ilintili hususlar değerlendirmeye tabi tutulmuştur. İkinci bölümde müellifin hayatı ve eserinde izlemiş olduğu üsluba değinilmiştir. Üçüncü bölümde ise nahiv konusunda Basra ve Kûfe dil ekolleri arasındaki ihtilâflı meseleler izah edilmeye çalışılmıştır. Sonuç bölümünde ise ele alınan konularla ilgili kısa bir değerlendirme yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Nahiv, Lahn, ez-Zebîdî, Hilâf, Basra, Kûfe, Bağdat, Endülüs ve Mısır Dil Ekolleri.

As a result of the Islamic conquests and the use of "Lahn" afterwards, the muslim scholars began to struggle against the harms of lahn inside the Arabic language. For this purpose, the first grammar studies were performed in Basra and continued in Qufa respectively. The Arabic language was shaped mostly by these two centres. This led to two basic and original echoles which had their own ideas. These echoles had different views in some speech critics and developed different solutions. The Basra and Qufa echoles played important roles to create grammar rules and speech critics. The main target of this work is to compare the controversial matters between Basra and Qufa language echoles on the speech topics taking the İ'tilâfu'n-nusra of ez-Zebîdî into the centre and to reflect the author's view about the relevant matters. The examine of the work in grammar point of view is of great importance to get to know the terminology that Basra and Qufa language echoles used, the methodology they followed and to understand their views. This study covers an entry, three chapters and conclusion. In the entry part, the selection the topic of the work, the aim, methods, sources and its importance are given. In the first chapter, the meaning of speech, its subject, rumours about its name, grammar echoles and their leading actors are explained. In the second part, the life of the author and the method he followed in the work is given. And in the third part, the controversial matters between Basra and Qufa language echoles on speech tried to be explained. In the conclusion part, a short evaluation is done about the issues examined. Keywords: Syntax, Grammatical Error, ez-Zebîdî, Opposite, Basra, Qufa, Baghdad, Andalus and Egypt language Echoles.