Ekinlik Adası Taşınmaz Kültür Varlıkları

Abstract

Güney Marmara’daki Marmara Takımadaları’ndan birini teşkil eden Ekinlik Adası’nın tarihi geçmişi hakkında pek fazla bilgi bulunmamaktadır. Bizans döneminden beri yerleşimlere sahne olan adanın ismi Rumcada “Kutali”, Türkçede “Ekinlik” olarak bilinmektedir. Vaktiyle Rumların yaşadığı adaya mübadele sonrası Karadeniz bölgesinden gelen Türkler yerleşmiştir. Sadece bir köy yerleşimin bulunduğu küçük adada Rumlardan kalma manastır ve kilise gibi ibadet yapıları ile okul, sarnıç-çeşme, değirmenler ve birkaç ev bulunmaktadır. Çalışmada, çoğu harabe halindeki söz konusu eserlerin belgelenip tanıtılarak literatüre kazandırılması ve bu vesileyle gelecek kuşaklara da aktarılması amaçlanmıştır. Bu amaçla, gerekli literatür ve arşiv taramaları yapılarak eserler yerinde incelenmiş, elde edilen veriler değerlendirilerek bunların ada ve bölge mimarisindeki yeri de ortaya konmaya çalışılmıştır. İbadethane yapılarının en eskisini Bizans dönemine tarihlenen manastır kalıntıları teşkil etmektedir. Geniş bir alana yayılan birçok yapıdan oluştuğu anlaşılan manastırdaki kilisenin apsisi seçilebilmektedir. Yerleşim merkezinde yer alan ve 19. yüzyıla ait olduğu sanılan kilisenin de sadece apsis duvarı ile yan duvarlarının belirli bir kısmı ayaktadır. Bazilika planlı olduğu anlaşılan kilisenin inşasında moloz taş ve tuğla kullanılmıştır. Yerleşim dışında yer alan ve aynı döneme tarihlenen diğer kilise, konumu ve küçük ölçekli tekil yapısıyla daha çok bir şapeli andırmaktadır. Yalnızca beden duvarları kalan yapı moloz taşla inşa edilmiştir. Merkezdeki kilisenin yanında yer alan ve yüksek bir bodrum üzerine iki katlı olan okulun da sadece bodrum ile ilk katının bazı duvarları kalmıştır. Geç döneme ait yapının inşasında moloz taş ve tuğla kullanılmıştır. Adada üç adet yel değirmeni bulunmakta olup ikisinin beden duvarları ayaktadır. Diğerinin ise sadece alt kısım duvarları mevcuttur. Moloz taşla inşa edilen değirmenlerden birinin üzerinde 1877 tarihli mermer kitabe yer alır. Benzer özellikler gösteren diğer değirmenlerinde 19. yüzyıla ait oldukları sanılmaktadır. Ayazma mevkiinde yer alan sarnıç dikdörtgen planlı ve tonozludur. Beden duvarlarında moloz taş, tonoz örtüde tuğla kullanılmıştır. Sarnıcın 1847 tarihli mermer çeşmesi, barok ve ampir tarzı süslemeleriyle dikkati çeker. Sadece birkaç örneği kalan eski evlerin geleneksel şekilde ahşap ve kagir olarak iki veya üç katlı inşa edildikleri görülür. Genel itibariyle, manastır dışındaki yapılar Osmanlının son döneminde, kırsal Rum yerleşimlerinde inşa edilen benzer yapıların karakteristik özelliklerini yansıtmakta olup bunların korunması ve yaşatılması ada mimarisi için önem arz etmektedir.

There is not much information about the historical background of Ekinlik Island, which is one of the Marmara Archipelago in South Marmara. The name of the island, which has been inhabited since the Byzantine period, is known as “Koutali” in Greek and “Ekinlik” in Turkish. After the population exchange, the people from the Black Sea region settled on this island where the Rum people lived at one time. On the small island, where there is only one village settlement, there are worship structures such as monasteries and churches that once belonged to Rums, as well as a school, cistern-fountain, mills and several houses. In the study, it is aimed to document the works in question, which are mostly in ruins, and introduce them to the literature and to hand them down to the next generations in this way. For this purpose, the necessary literature and archive reviews were conducted and the properties were examined on-site, and their importance regarding the island and regional architecture was tried to be revealed by evaluating the obtained data. The oldest worship structure is the monastery ruins dating back to the Byzantine period. The apse of the church in the monastery, which is understood to consist of many structures spread over a wide area, can be distinguished. Only the apse wall and a certain part of the side walls of the church, which is located at the center of the settlement and thought to belong to the 19th century, are standing. In the construction of the church, which was understood to be basilica-type planned, rubble masonry and brick were used. The other church, located outside the settlement and dated to the same period, resembles more of a chapel with its location and small scale singular structure. The structure, which has only the main outer walls remained, was built with rubble masonry. The school, which is located next to the church in the center and has two floors on a high basement, also has only the basement and some walls of the first floor remained. Rubble masonry and brick were used in the construction of the late period building. There are three windmills on the island and the main outer walls of the two are standing. The other has only sub-section walls. There is a marble inscription dated 1877 on one of the mills built with rubble masonry. It is believed that other mills with similar characteristics are also from the 19th century. The cistern located in Ayazma locality is rectangular-planned and vaulted. Rubble masonry was used on the main outer walls, and brick was used on the vault. The cistern’s marble fountain dated 1847 attracts attention with its baroque and imperial style ornaments. It is seen that the old houses, which have remained only a few, were built to have two or three floors traditionally as wooden and masonry. In general, structures outside the monastery reflect the characteristic features of similar structures built in rural Rum settlements in the last period of the Ottoman Empire and their preservation and conservation are important for island architecture.