مَعَايِيرُ الضَّرُورةِ الشِّعريَّة وتَوجيهها النَّحويُّ في كتاب "أوضح المسالك إلى ألفية ابن مالك" لابن هشام الأنصاريّ

Abstract

Şiirde “zarûret” (dil sapmaları) problemiyle yakından ilgilenmişlerdir. Bahse konu problemle ilgili pek çok görüş bulunmaktadır. Bu çerçevede kimi alimler, şairin zorunlu olarak gerçekleştirip gerçekleştirmediğine bakmaksızın şiirdeki tüm dil sapmaların zarûret diye adlandırılacağı yönünde bir görüş benimsemiş, kimi alimler ise bunu şairin başkaca bir seçeneğinin bulunmadığı zorunlu durumlardaki kullanımlarıyla sınırlandırmıştır. Şiirde zarûret probleminin pek çok türevi bulunmaktadır. Bu çalışmada söz konusu problem, es-Sîrâfî tarafından temelleri atılarak zaruret meselesiyle bütünleşen ve zaruretin dilsel formunun ve yorumun bina edildiği dilbilimsel ölçütler doğrultusunda İbn Hişâm’ın (ö. 761/1360) Evdahu’l-Mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik adlı eseri üzerinden ele alınmıştır. Bu arada İbn Hişam’ın diğer eserlerinde serdettiği görüşlere ve nahiv literatüründeki temel metinlere atıfla, alimlerin, dilin ve sözdizimin sıhhatiyle ilgili görüşlerine dair açıklamalar yapılmıştır. Diğer yandan zarûret olgusunun doğuşu, gelişimi ve önde gelen dilcilerin konuyla ilgili görüşleri incelenecek, ardından İbn Hişâm’ın şiirle istişhatlarında açıklamış olduğu zaruret ölçütlerine yer verilmiştir. Onun örnekleme kabilinden kullanmış olduğu şiirler bu çalışmanın metoduna uygun olarak zarûrâtu’z-ziyâde, zarûrâtu’l-hazf, zarûrâtu’t-takdîm ve’t-te’hîr ve zarûrâtu’l-ibdâl şeklinde taksim edilmiştir. Çalışmada temel kaynaklardaki bilgi malzemesinin bir araya getirilip incelenmesi ve alimlerin görüşlerinin detaylandırılarak analiz edilmesi esasına dayanan kronolojik ve deskriptif bir yöntem takip edilmiştir. Çalışmanın ulaştığı önemli bulgular sonuç bölümünde zikredilmiştir

The early grammarians paid much attention to the issue of poetic necessity, so some of them have applied it to everything that came in poetry, whether or not the poet had it, others said that it is what the poet is obliged to do. As the question of necessity has many forms, so the researcher chose to search for at Ibni Hisham al-Ansari (761 H) in his book "Awdahulmasalik ila Alfiati Ibni Malik," according to the grammatical criteria to which the Serafi originated. These criteria determine the necessity, and its formulas and guidance. The researcher used the opinions of Ibn Hisham, which he mentioned in his other books, and what also noted in the grammar references. He investigated emergence of the necessity, and views of the most prominent grammarians till reaching to the opinion of Ibn Hisham, which he showed in his poetic examples which classified to extra, deletion, precedence and delay, and substitution's necessities. He has followed in this research the descriptive historical approach, which depend on the collecting scientific material from its original sources, analysing them, and detailing statements of the grammarians according to their deaths. The study was then ended with the prominent findings.

????? ????????? ?????? ??????? ??????? ??????? ???? ????? ??? ??????? ??? ?? ?? ??? ?? ????? ????? ??? ?????? ??? ??????? ?? ?? ???? ?????? ??? ??? ???? ?? ???? ?????? ???? ????????? ??? ???? ?? ?????? ???? ?????? ???? ????? ????????? ???????? ????? ?????? ???????? ??? ??? ????? ???????? (761?) ?? ???? "???? ??????? ??? ????? ??? ????"? ??? ???????? ??????? ???? ????? ??? ????????? ???? ??????? ???????? ?????? ????? ????? ????????? ??????? ?????? ????? ??? ???? ???? ??????? ?? ??????????? ??????? ??? ???? ?? ???????? ???????? ???????? ??? ?? ??? ?????? ????????? ???????? ?????? ???? ???????? ?????? ??? ???????? ??? ??? ???? ???? ???????? ?? ??????? ???????????? ???? ?????????? ??? ??? ???? ????? ?????? ???: ????? ???????? ?????? ?????? ?????? ??????? ????????? ?????? ???????? ??? ?????? ?????? ?????? ?????? ???????? ???? ????? ??? ??? ?????? ??????? ?? ?????? ???????? ????????? ?????? ????? ?????? ????? ????? ??? ????? ????? ???????.