Öğretmen adaylarının medya okuryazarlık düzeyleri ile aktif vatandaşlık bağlamında toplum yaşamına katılma düzeyleri arasındaki ilişki

Abstract

Yirmi birinci yüzyılın başlarında haklar ve sorumluluklar bağlamında ele alınan vatandaşlık kavramı, bireylerin toplumdaki sorumluluklarını ön plana çıkaran aktif vatandaşlık yaklaşımına doğru evrilmektedir. Bunun yanında, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişime paralel olarak ortaya çıkan medya bağımlılığı ve medyanın olumsuz etkilerine karşı, medya okuryazarlığı yaklaşımı medya tüketiminde eleştirel ve bilinçli olmayı sağlamakta, bireylerin kendi medya mesajlarını yaratmalarında fırsatlar sunmaktadır. Bireyleri medya karşısında donanımlı olmalarını sağlayarak yetkilendiren medya okuryazarlığının nihai amacı aktif vatandaşlık olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla, medya okuryazarlığı ve aktif vatandaşlık birbiriyle ilişkili iki kavram olarak öne çıkmaktadırlar. Çalışmada, öğretmen adaylarının aktif vatandaşlık düzeyleri (sosyal ve bireysel katılım) ile medya okuryazarlık düzeyleri arasında bir ilişki olup olmadığı araştırılmaktadır. Araştırma karma yöntem ile gerçekleştirilmektedir. Karma yöntem nicel ve nitel veri toplama tekniklerinin birlikte kullanıldığı bir modeldir. Karma yöntem formlarından çeşitleme (trianqulation), çalışma modelinin temelini oluşturmaktadır. Nicel yöntemde ilişkisel tarama modeli gerçekleştirilmiştir. Nitel yöntemde ise odak grup görüşmesi gerçekleştirilmiştir. Nicel araştırma yöntemi kapsamında gerçekleştirilen ilişkisel tarama modelinde, çalışmanın evrenini Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde öğrenim gören öğretmen adayları oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklemine, 1033 öğretmen adayı dahil olmuştur. Odak grup çalışması 6'şar kişilik gruplardan oluşan çalışma grupları ile gerçekleştirilmiş ve toplamda 4 odak grup çalışması yapılmıştır. Toplamda 24 öğretmen adayının görüşleri alınmıştır. Çalışmanın nicel boyutuna ilişkin veri toplama sürecinde Toplum Yaşamı Ölçme Aracı, Medya Okuryazarlığı Anketi; nitel boyutuna ilişkin veri toplama sürecinde yarı yapılandırılmış görüşme formu uygulanmıştır. Ayrıca öğretmen adaylarının sosyal ve bireysel katılımlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacı ile gömülü teori çalışması gerçekleştirilmiş ve buradan ulaşılan sonuçlar ile kontrol değişkenlerinin tanımlanması yapılmıştır. Çalışmada ulaşılan sonuçlar şu şekilde özetlenebilmektedir: Üç model altında ele alınan medya okuryazarlık düzeyleri ile sosyal ve bireysel katılım düzeyleri arasındaki ilişki analizlerinde; medya okuryazarlığının iletişim becerileri boyutunun düşük düzeyde, pozitif yönde ve anlamlı olarak öğretmen adaylarının sosyal katılım düzeylerini yordadığı ve diğer değişkenlere göre en önemli belirleyici olduğu görülmektedir. Sosyal katılım bağlamında, öğretmen adaylarının her türlü medya metinlerine erişim ile medya metinlerini eleştirel olarak analiz ve değerlendirme düzeyleri etkili olmamakta, sadece medya üretim becerileri etkili olmaktadır. Fakat, aynı sonucun bireysel katılım anlamında yansımaması dikkat çekicidir. Bireysel katılım düzeyi ile medya okuryazarlık düzeyleri arasında düşük düzeyde, pozitif ve anlamlı ilişkiler mevcuttur. Burada dikkati çeken nokta, eleştirel anlayış düzeyinin diğerlerine göre daha çok öne çıkan bir belirleyici olmasıdır. Her ne kadar medya kullanım becerileri ile medya iletişim becerileri de anlamlı olarak bireysel katılım düzeyini yordasalar da eleştirel anlayış daha çok öne çıkmaktadır.

Considered as rights and responsibilities at the beginning of the 21th century, the term of citizenship has turned into a concept that highlights the individuals' responsibilities in the society. Against the media addiction and negative effects of the media that caused by the rapid improvements in information and communication technologies, media literacy helps people to be more conscious and critical on media consumption. It also gives chances to individuals to create their own media messages. Media literacy enables individuals to be equipped against the media and it has an ultimate goal which is defined as 'active citizenship'. Therefore the terms of media literacy and active citizenship come into prominence in relation to each other. The aim of this study is to investigate that whether there is a relationship between the media literacy levels of the pre-service teachers and their active citizenship levels including social and individual participation. This study has implemented with a mixed method. Mixed method is a model where the both qualitative and quantitative data collection techniques are used together. The research design of the study is triangulation study model which is one of the forms of mixed method. Correlational survey is used in quantitative method while focus group study is used in qualitative method. 1033 pre-service teachers took part in this study as a sampling group. With the quantitative method, the population of the study in correlational survey consist of pre-service teachers in Faculty of Education, Çanakkale Onsekiz Mart University. On the other hand, the focus group study was carried out with study groups including six persons in each and totally four focus group studies were conducted. As a data collection tools on quantitative method, community life scale, media literacy questionnaire, were applied, while semi-structured interview form was applied on qualitative method. Besides grounded theory study was applied to find out the factors that affect social and individual participation of the pre-service teachers. With the obtained results of grounded theory study, defining of the control variables has been done. According to the results of the analysis on the relationship between the media literacy and social-individual participation, the levels of communicative abilities, which is one of the dimension of media literacy, is explaining the social participation of pre-service teacher in low level , positive way and significantly. It can be said that, in contrast to other variables, the communicative abilities dimension of media literacy is to be seen as the most important one. For the social participation, reaching all types of media and the critical analysis of media texts do not have effects on social participation, only the media creation abilities have effects on it. On the other hand, it is noteworthy that this result cannot be seen on the individual participation. There are positive, low level and significance relations between the individual participation and levels of the media literacy. One of the important results is here that, level of critical understanding has a greater role in determining factors than the other factors. Although, both media use skills and communicative abilities are considered as determining elements on individual participation levels, the critical understanding has a superior effect on it.