Moğol Baskısı Sebebiyle Batıya Göç Eden Bir Şâfi‘Î Fakîhi Ebû Abdillâh Muhammed B. Mahmûd B. Muhammed Elısfahânî (H.616-688/1219-1289)

Abstract

Tarih farklı etkenlerle gerçekleşen çeşitli göç hadiselerine tanıklık etmiştir. Attila, Büyük İskender ve son olarak Cengiz Han yeryüzü hâkimiyeti için harekete geçtiklerinde diğer milletleri de hareketlendirmişlerdir. Küresel boyutlardaki bu büyük istila dalgaları sosyal, kültürel, ekonomik ve psikolojik açıdan göç yolları üzerinde bulunan toplumları derinden etkilemiş ve çoğu zaman topluluk ve fert bazında göç hadiselerinin yaşanmasına neden olmuştur. İslâm dünyasını birinci dereceden etkileyen Moğol istilası bunun örnekleriyle doludur. Uygun araştırma ve çalışma ortamı bulamayan ilim adamlarının Moğolların henüz ele geçiremediği batı istikametindeki İslâm merkezlerine göç etmeleri ve bu âlimlerin buralarda yürüttükleri ilmî ve kültürel faaliyetler araştırma konusu olabilecek öneme sahiptir. Mâverâünnehr şehirlerinden sonra istilaya uğrayan Horasan’ın Isfahân şehri bu bağlamda mühim bir ilim insanını âdeta Mısır’a hediye etmiştir.

History has witnessed various immigration events which took place with different factors. When Attila, Great Alexander, and lastly Genghis Khan acted for the dominance of earth, they mobilized the other nations. These large invasion waves on a global dimension deeply affected communities in immigration routes from social, cultural, economic, and psychological aspects often causing immigration of the community and individual. Mongolian invasion, which primarily affected the Islamic world, is an abundant resource of such events. Scientists who could not find appropriate research and working environment immigrated to the Islamic centres in the west direction that Mongols did not capture. Scientific and cultural activities of these scholars are significant in terms of being a source to be studied. Isfahan city of Khorasan was invaded later than Transoxiana cities and the scholar immigrated from that city to Egypt was like a gift in metaphorical terms.