Osmanlı Dönemi Bosnalı Bazı Müfessirler Üzerine-I (1463-1878)

Abstract

Osmanlı Devleti, Selçuklulardan çok zengin bir kültür mirası devralmış ve bunu daha da ileriye taşımak için gayret sarf etmiştir. Fethedilen yerlere ilk önce cami, yanında medrese ve etrafında pek çok müştemilat vakfiye olarak tesis edilerek, yeni alınan yerlerde topluma ve devlete gerekli din, ilim ve eğitim hizmetlileriyle, devlet kademesinde lüzumlu olan adlî ve idarî personel yetiştirilmiştir. Fethedilen ve sözü edilen hizmetlerin gerçekleştiği memleketlerden biri de Bosna-Hersek’tir. 1463’de fetihle başlayan faaliyetler, idarenin 1878’de Osmanlılardan Avusturya-Macaristan’a geçmesine dek dört asır boyunca sürdürülmüştür. Bu makalede, gerek Bosna ve gerekse İstanbul Osmanlı medreselerinde eğitim görüp tefsir alanında çalışma yapan Boşnak kökenli beş müfessirin hayatları, Kur’ân ve Kur’ân ilimlerine dair bazı eserleri incelenmektedir. Bu müfessirler: Sûdî Efendi Bosnevî, Ali Dede Mostârî (Türbe Şeyhi), Abdullah Bosnevî (Şârihu’l-Fusûs), Muhammed Emin Bazarlî ve Hilmi Baba (Taşlıcavî) Bosnevî’dir. Bosnalı müfessirler, dönemin geleneksel ilim anlayışı olan sûre ve âyet tefsiri yazma geleneğini devam ettirmişler, tam tefsir olarak yeni bir şey ortaya koyamamışlardır.