Erken Cumhuriyet Dönemi (1920-1938) Büyükelçilik Raporlarında Trabzon-Tebriz Transit Yolu Projesi

Abstract

Türkiye – İran İlişkileri milli mücadele döneminden itibaren temkinli yürütülmüş, her iki ülke ilişkileri gerginleştirmeden sorunların çözümü üzerine bir politikaya azami önem vermiştir. İran’da yönetim değişikliğinin yaşanmasından sonra iki ülke arasındaki ilişkilerin boyutu da değişmiştir. Yeni bir rejim ve devlet kurma çabasındaki her iki ülke liderleri tam bağımsızlık ilkeleri çerçevesinde iktisadi bağımsızlığa önem vermiş, aralarında ticareti geliştirmek için anlaşmalar yürürlüğe koymuştur. Bu çerçevede en önemli girişim Trabzon-Tebriz transit yolunun geliştirilmesi çabaları olmuştur. Eski dönemlerden bu yana önemli bir ticaret yolu olan bu transit yolun diğer alternatif yollar karşısında eski canlılığına kavuşması için yasal düzenlemelere gidilmiş yatırım programına dâhil edilmiştir. Büyükelçilik raporlarında bu yolun aynı zamanda uluslararası mücadelede denge unsuru olduğu görülmüş ve alınacak önlemler belirtilmiştir. Bu makalede her iki ülkenin büyükelçilik raporları temelinde Trabzon-Tebriz transit yolu projesinin iktisadi yönü incelenmiştir.

Turkey-Iran Relations were maintained proactively from the period of the Turkish War of Independence, and both countries placed utmost importance on a policy regarding resolving the problems without tensing relations. After the management change in Iran, the dimension of the relations between two countries changed as well. Leaders of both countries, who were making efforts to establish a new regime and a state, placed importance on economic independence within the framework of full independence and brought agreements into force in order to improve the trade between them. Within this context, the most important attempt was the efforts to develop the transit route of Trabzon-Tabriz. Legal arrangements were implemented and an investment program was established in order to ensure this transit route, which was an important trade route from the previous period, came back to life against the other alternative routes. This route was seen to be a factor of balance in the international struggle in the reports of Embassy as well, and the measures to be taken were stated. In this article, the economic aspect of the Trabzon-Tabriz transit route project was analyzed on the basis of embassy reports of both countries.