Ortaokul Türkçe öğretmenlerinin metin işleme sürecinde kullandıkları soruların incelenmesi: bir durum çalışması

Abstract

Türkçe öğretmenlerinin metin işleme sürecinde kullandıkları soruların incelenmesi amacıyla gerçekleştirilen çalışmada, bu ana amaç ekseninde Türkçe öğretmenlerinin edebî ve bilgilendirici metin işleme süreçlerinin her bir aşamasında (metne hazırlık, okuma/ anlamadinleme/ anlama) kullandıkları soru türleri “Amaçlarına Göre Sorular” ve “Cevap Kaynaklarına Göre Sorular” sınıflamaları kullanılarak belirlenmiştir. Bu çalışma, “Türkçe öğretmenlerinin bilgilendirici ve edebî metin işleme sürecinde soru türlerini kullanmaları” ve “metin işleme sürecinin her bir aşamasında soru türlerini kullanmaları” alt durumlarından “metin işleme sürecinde soruların kullanımı” ana durumuna ulaşıldığı için “iç içe geçmiş çoklu durum deseni” olarak yürütülmüştür. Araştırmanın katılımcılarını oluşturan, 2013-2014 eğitim- öğretim yılında Tekirdağ’ın Malkara ilçesinde görev yapmakta olan beş Türkçe öğretmeni “kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi” ile belirlenmiştir. Araştırmada, durumunun doğal ortamında belirlenmesi adına, veriler “gözlem” tekniği kullanılarak toplanmıştır. Toplanan verilerin analizinde betimsel analiz tekniği kullanılmış; veriler, temel alınan soru sınıflamalarındaki kategorilere göre özetlenip yorumlanmıştır. “Amaçlarına göre sorular” sınıflamasına araştırmacı tarafından (yüksek lisans yapan üç öğretmen ve iki uzmanın görüşüne başvurularak) eklenen “diğer” kategorisi altındaki sorular ise, MAXQDA© adlı nitel veri analizi programında içerik analizine tabi tutulmuş, bu kategoriye ait sorular için amaçlar belirlenmiştir. Araştırma sonucunda “diğer” kategorisindeki soruların %28’lik payla öğretmenlerin en çok kullandığı soru türü olduğuna ulaşılmış; içerik analizi sonucu, bu kategori altında; “söz varlığını zenginleştirme”, “dikkat çekme”, “metnin tür özelliklerini kavratma”,” günlük hayatla ilişkilendirme”, “farklı disiplinlerle ilişkilendirme”, “örtülü anlam bulma”, “öznel nesnel yargıları ayırt etme”, “dinleme-okuma kurallarını öğrenme” temaları belirlenmiştir. Öğretmenlerin metin işleme sürecinde sordukları soruların %15.5’ini, öğrencilerin yüksek düzeydeki bilişsel süreçleri kullanmasını gerektiren “değerlendirme (%2.9), karşılaştırma (%3.8), sonucu tahmin (%3.1), ana fikir (%2.3), ödev (%4.2)” türündeki soruların oluşturduğu; yarısından fazlasını ise (%54. 3) düşük düzeyde bilişsel süreçlerin kullanımını gerektiren “kimlik (%13.8), listeleme ( %2.1), neden-sonuç (%12.8), tanımlama (%1), uygulama (%5.5)” özetleme (%0.9), fikir belirtme (%16.3) türü soruların oluşturduğu sonucuna ulaşılmış; öğretmenlerin metin işleme sürecinde sordukları soruların cevap kaynaklarının sırasıyla “metin dışı” (%67.3), “metin içi” (%26.6) ve “metinler arası” (%6.1) olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, 25 hafta gözlemlenen 5 öğretmenin metin işleme sürecinde sordukları soruların yarısından fazlasını (%62.8) bilgilendirici metin işlerken sordukları, soru sayısının edebî metinlerde düştüğü (%37.2); soruların %76,7’sini okuma/anlama-dinleme/anlama aşamasında, %23,3’ünü de metne hazırlık aşamasında sordukları sonuçlarına ulaşılmıştır.

In the study, which was conducted to examine the questions used in the text processing by Turkish teachers, the types of questions used in every stage of literary and informative text processing (preparation of the text, reading/comprehension and listening/comprehension) were identified using "Questions by Objective" and "Question by Answer Sources" classifications. This study was conducted as "intermingled multiple-state pattern" since the main condition of “using the questions in text processing” was reached through sub-cases of “question types used in the literary and informative text processing by Turkish teachers” and “question types used in every stage of text processing”. Participants of the study, five Turkish teachers working in the district of Malkara of Tekirdağ City in the academic years of 2013-2014, were determined by using "easily accessible sampling method". In the study, the data were collected using the "observation” technique in order to determine their status in the natural environment. Descriptive analysis technique was used to analyze the collected data; data were summarized and reviewed according to the categories in the classification of the questions. The questions under the category of “others”, which were added to the classification of “Questions by Objective” by researcher (referring to the opinions of three teachers, who are studying for master degree, and two experts) were subjected to content analysis in qualitative data analysis program called MAXQDA©, and new themes (goals) for questions belonging to this category were determined. As a result of the study, it has been reached that the questions in the category of “others” are the most commonly used type of question by teachers with a share of 28%; under this category; the themes of “enriching the text”, "attention", "comprehension of the type of features of the text", "associating with everyday life", "associating with different disciplines", “finding implicit meanings”, “distinguishing objective and subjective judgments” and “learning listening-reading rules” were determined. The distribution of questions asked in the text processing by teachers is as follows; 15.5% of the questions require students to use high level of cognitive processes that are related to "evaluation (2.9%), comparison (3.8%), estimating the result (3.1%), the main idea (2.3%), homework (4.2%)”; and more than half of them (54.3%) require students to use low level of cognitive processes that are related to "identity (13.8%), listing (2.1%), cause-effect (12.8%), identification (1%), administration (5.5%), summarizing (0.9%), specifying an idea (16.3%)”, respectively. It has been also determined that the answer sources related to the questions asked in the text processing by teachers are "out of text" (67.3%), "in-text" (26.6%) and "intertextual" (6.1%), respectively. In addition, it has been concluded that 5 teachers, who were observed for 25 weeks, ask more than half of the questions (62.8%) while they are teaching informative text, whereas the number of the questions were lowered for literary texts (37.2%); and 76.7% of the questions were asked in the reading/comprehension-listening/comprehension stages and 23.3% were asked during preparation stage, respectively.