Muğla çeşmeleri

Bu araştırma kapsamı içerisinde, Muğla İli'nin merkezi ve tüm ilçelerindeki mahallelerinde tespit edilen 51 adet çeşme yapısı incelenmiştir. Bunlardan 20 tanesi Bodrum, 4 tanesi Datça, 2 tanesi Fethiye, 3 tanesi Merkez (Menteşe), 20 tanesi Milas ve 2 tanesi de Yatağan ilçelerinde yer almaktadır. Tarihi bilinen veya tarihlendirilebilen çeşmelerin hemen hepsi Osmanlı döneminde inşa edilmiştir. Sadece 2 çeşmenin, Menteşe Beyliği'nin politik egemenliği zamanında yapıldığı sanılmaktadır. Muğla çeşmelerinin fiziksel biçimlenişleri farklılık arz etmekte olup, tek cepheli, iki cepheli, üç cepheli olarak inşa edildikleri görülür. Tek cepheli çeşmeler, tek kemerli, yan yana iki kemerli, yan yana üç kemerli, iç içe iki kemerli ve kemersiz biçimde karşımıza çıkmaktadırlar. Tek cepheli yapıların ön cepheleri genellikle, biçimleniş ve malzeme bakımından, diğer cephelere göre farklılık göstermektedir. Tespit edilen çeşmelerin malzemesi genel olarak taştır. Bu malzeme, kesme, kabayonu ve moloz taş şeklinde uygulanmıştır. Taş ile birlikte bazen mermer ve tuğlanın da kullanıldığı görülmektedir. Bunun yanı sıra, nadir olarak, devşirme malzeme, ahşap ve demir kullanılmıştır. Çeşme nişlerinde genellikle sivri ve beşik kemer kullanılmakla birlikte, yer yer kaş kemerin de tercih edildiği görülür. Çeşmelerde iki çeşit örtü karşımıza çıkmaktadır. En sık kullanılan örtü tipi, arkaya doğru hafif eğimli düz damdır. Diğer örtü şekli ise tonozdur. Tonozlar, yapıların su haznelerini örtmektedirler. Muğla çeşmeleri süsleme bakımından oldukça sadedirler. Yapılarda süsleme motifi olarak genellikle, servi ağacı, lale, stilize bitkisel ve geometrik motifler kullanılmıştır. Bunların dışında çeşmeler, kemerler, silmeler, pilastrlar, saçaklar ve alınlıklar ile hareketlendirilmeye çalışılmıştır.

In this study, constructions of 51 fountains in central all district neighborhoods located in Muğla has examined. 20 of them are in Bodrum, 4 of them are in Datça, 2 of them are in Fethiye, 3 of them are in central district (Menteşe), 20 of them are in Milas, and 2 of them are located in Yatağan. Most of them which are known or can be dated are built in Ottoman period. It is supposed that only two of them are built during the reign of Menteşe Principality. The architectural features of Muğla fountains have differences in form. It is seen that they were constructed as single, two and three sides. These fountains are appear in different forms such as single sided, one-arched, two side by side-arched, three side by side-arched, and two intimated with arched and unarched. The front side of the single-sided structures are generally different in shape and material compored to other sides. Material of the located fountains is generally stone. This material applied in the form of cutting, pitch-faced and rubble stone. Besides the stone brick and marble are sometimes used. In addition to this, spolia (reused material), wooden and iron are rarely used. In the fountain niches, lancet arch and semicircular arch are generally used, on the other hand it is seen seen that ogive is partly preferred. There are two kinds cover in the fountains. The most commonly used cover type is a slightly inclined flat roof to the rear. The other cover form is the vault. The vaults cover the water reservoirs of buildings. Muğla fountains are quite plain in terms of ornamentation. In general, cypress trees, tulips, stylized plants and geometric motifs were used as ornament motifs in buildings. Apart from these, fountains were decorated with arches, mouldings, pilasters, eaves and pediments.