Bayramiç-Çan arası farklı jeolojik ve jeomorfolojik araziler üzerinde oluşmuş toprakların profil özellikleri ve sınıflandırılması

Bu çalışma, Çanakkale ili Bayramiç-Çan ilçeleri arasında kalan yaklaşık 50 km'lik alanda yürütülmüştür. Kaz Dağı yöresine ait bu alanda, coğrafi çevre özellikleri açısından yatay ve dikey yönde farklılaşmalar oldukça fazladır. Çalışmada, farklı jeoloji ve jeomorfolojiye sahip kısımlarda incelenen sekiz adet toprak profilinin morfolojik tanımlanmasının yanında, her bir horizondan alınan toprak örneklerinde toprakların fizikokimyasal ve bazı mineralojik özelliklerinin (XRD) laboratuvarda incelenmesi amaçlanmıştır. Çan civarında, havza tabanından çevreye doğru Kuvarterner tortullar, Miyosen karasal tortullar, Eosen andezit, Üst paleozoyik şist, fillit, mermer vb. olmak üzere gençten yaşlı arazilere doğru geçilen bir yapı vardır. Bayramiç ve çevresi ise genellikle Miyosen-Pliyosen karasal çökelleri, akarsu düzlükleri, ovalar, alçak ve yüksek platolar, dağlık alanlar ile bu alanlar arasındaki geçiş yüzeylerinden oluşmaktadır. Analiz sonuçlarına göre çalışma alanında en yüksek kil (%50) ve en yüksek KDK (50 cmol kg-1) oranı ile eski göl terasında oluşmuş 7 no'lu profilde saptanmıştır. En derin profil (160 cm) kolüviyal düzlüklerde oluşmuş 2 no'lu profil, en sığ ise kireç taşları üzerinde oluşmuş 1 no'lu (30 cm) profildir. İncelen profillerin asitlik dereceleri (pH) genellikle nötr ve hafif alkalindir. Organik madde içerikleri yüzey horizonlarında genellikle %1'den yüksektir. Anacak uygun topoğrafik koşullara sahip orman özelliğindeki arazilerde % 6-11 arasında değişmektedir. İncelenen profillerde makro ve mikro besin elementleri bakımından çok önemli eksiklikler bulunmamakla birlikte pek çoğunda çinko (Zn) içeriğinin düşük olduğu saptanmıştır. Toprak profillerinin bazı horizonlarında X-Işını difraksiyon (XRD) analizleri yapılarak söz konusu toprakların mineralojik bileşimleri hakkında bilgi edinilmiştir. Buna göre kireç taşları üzerinde oluşmuş 1 no'lu profilde kalsit, kuvars ve paligorskit (sepiyolit) mineralleri saptanmıştır. Kapalı tuzlu göl ortamında oluşmuş 8 no'lu profilde ise, SiO2 bakımından zengin kuvars ve kristobalit gibi silikat minerallerinin yanında, montmorillonit, zeolit ve illit de saptanmıştır. İncelenen topraklar, laboratuar analiz sonuçları ve morfolojik gözlemler dikkate alınarak Toprak taksonomisi ve WRB sistemine göre sınıflandırılmıştır. Yapılan sınıflamada, araştırma alanı toprakları Toprak taksonomisinin alfisol, mollisol, inceptisol, entisol ve vertisol ordolarında yer almıştır. Anahtar sözcükler: Toprak, Profil, Horizon, Jeomorfoloji, Çan

This study was carried out on a terrain, approximately 50 km-long and located between Bayramiç and Çan districts of Çanakkale. This area of Kaz Dağı region has plenty of horizontal and vertical differentiation in terms of geographical characteristics. The study aimed to morphologically identify seven soil profiles that were investigated in sections with varying geology and geomorphology; as well as to analyze physicochemical and some mineralogical characteristics (XRD) of the soil samples taken from each horizon, in laboratory. Çan area possess a structure shifting from younger to older lands as Quaternary sediments, Miocene terrestrious sediments, Eocene andesite, upper Paleozoic schist, phyllite, marble, etc.; expanding out from the bottom of basin. Bayramiç and its vicinity on the other hand, generally consist of Miocene-Pliocene terrestrial deposits, stream flats, plains and high plateaus, mountainsides and transition surfaces among these areas.Based on the analysis results, clay (50%) and the highest cation exchange capacity (50 cmol kg-1) were detected in profile no.7, composed on the old lake terrace. The deepest profile (160 cm) was the profile no.2 that formed on colluvial flats, and the shallowest one (30 cm) was the profile no.1 that formed on limestones. The degrees of acidity (pH) were generally neutral and mild alkaline. Organic matter contents are generally greater than 1% in surface horizons. Yet, it varies from 6 to 11 on forest land possessing proper topographic conditions. The investigated profiles showed no crucial deficiencies in terms of macro and micro elements, though zinc (Zn) content was low (< 1%) in most of them. By means of X-Ray Diffraction (XRD) analysis, mineralogical composition was investigated in some horizons of the soil profiles. Calcite, quartz, and palygorskite minerals were detected in profile no. 1, which formed on limestones. In profile no.8, which formed in a closed salty lake environment, on the other hand, silicate minerals such as SiO2 rich quartz and cristobalite were found along with montmorillonite, zeolite, and illite. Having taken the laboratory results and morphological observations into account, the investigated soils were classified based on soil taxonomy and WRB system. According to the classification soil taxonomy), research area soils fell into alfisols, mollisols, inceptisols, entisols, and vertisols orders. Keywords: Soil, Profile, Horizon, Geomorphology, Çan