Frengi hastalığı ve cumhuriyetin frengi ile mücadele yöntemleri (1920-1950)

Abstract

Frengi, 16. yüzyılın başında Avrupa'da görülüp, 20. yüzyılın ilk yarısına kadar tüm dünya ile birlikte Osmanlı Devleti'ni ve erken dönem Türkiye Cumhuriyeti'ni etkisi altına alan bulaşıcı bir hastalıktır. Genel olarak cinsel yolla bulaşan bir hastalık olduğu için halk arasında utanılacak ve saklanılacak bir hastalık olarak görülmüş, bu boyutuyla psikolojik rahatsızlıklara ve intiharlara neden olmuştur. Tedavi edilmediği sürece vücutta saklanılması mümkün olmayan yaralara ve ilerleyen evrelerde felce ve acılı bir ölüme neden olan, nesilden nesile geçme özelliği ile de tüm halkı etkileyebilen hastalığa karşı Osmanlı döneminden itibaren mücadele başlatılmış, etkili olan önlemler ise Mustafa Kemal Atatürk'ün Cumhurbaşkanlığı döneminde hayata geçirilmiştir. Hastaların ücretsiz tedavi edilmesi, genelevlerin ve burada çalışan kadınların denetim altına alınması, frengili hastaların üç yıllık tedavi süreçlerinin ardından tamamen iyileşene kadar evlenmelerinin yasaklanması gibi önlemler mücadelede başarıyı getirmiştir. İsmet İnönü Dönemi'nde ise Avrupa'da İkinci Dünya Savaşı patlak vermiş, bu dönemde tekrar kendini gösteren frengi için büyük oranda Atatürk Dönemi'nde alınan önlemler sürdürülürken Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinin kurulması dönemin en önemli icraatı olmuştur. Bu çalışmada frengi hastalığının kökeni ve salgın haline gelme süreci aktarıldıktan sonra Osmanlı döneminden başlayarak Milli Mücadele dönemi, Atatürk dönemi ve İnönü döneminde hastalığa karşı yürütülen mücadele anlatılacaktır. Çalışmada konu ile ilgili arşiv belgelerinden, Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridelerinden, dönemin gazetelerinden, araştırma eserlerden faydalanılmıştır.

Syphilis is a contagious disease that was seen in Europe at the beginning of the 16th century and affected the Ottoman Empire and the early Turkish Republic with the whole world until the first half of the 20th century. Since it is a sexually transmitted disease in general, it was seen as a disease to be shamed and hidden among the public, and it caused psychological disorders and suicides with this dimension. The fight against the disease, which can cause wounds that cannot be hidden in the body unless treated, paralysis and painful death in the later stages, and which can affect the whole people with its ability to be passed from generation to generation, has been started since the Ottoman period, and effective measures have been implemented during the Presidency of Mustafa Kemal Ataturk. Measures such as free treatment of patients, controlling brothels and the women working there, prohibiting syphilis patients from marrying until they fully recovered after three years of treatment brought success in the struggle. During the Ismet Inönü Period, the Second World War broke out in Europe, and while the measures taken during the Atatürk Period were largely maintained for syphilis, which manifested itself again during this period, the establishment of the Ankara University Faculty of Medicine was the most important act of the period. In this study, after giving about syphilis, the origin of the disease and the process of becoming an epidemic, the struggle against the disease will be explained starting from the Ottoman period, the National Struggle period, the Ataturk period and the Inonu period. In the study, archive documents, Turkish Grand National Assembly Minutes Documents, newspapers of the period, copyright and research works related to the subject were used.