Selanik'te Türk edebî kültürü (1860-1912)

Abstract

Selanik, 1860-1912 yılları arasında, şaşırtıcı bir şekilde Osmanlı Devleti'nin en etkin şehirlerinden biri olarak oldukça dikkati çekmiştir. Burası, Türkiye Cumhuriyeti'ne giden yolda başta Mustafa Kemal olmak üzere birçok ismin yetiştiği ve faaliyet gösterdiği yerdir. Selanik başta, Abdülhamit'e ve onun baskıcı yönetimine muhaliftir. Sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti Selanik'te kurulmuş ve Meşrutiyet burada ilan edilmiştir. Yine Genç Kalemler dergisi çevresinde gelişen Yeni Lisan ve Yeni Hayat akımları Selanik'te ortaya çıkmış ve bütün ülke insanını etkileyecek şekilde genişlemiştir. Bunların yanında basın yayın faaliyetleri, kozmopolit yapısı, mason locaları, sosyalist dernekleri ve işçi hareketleri, modern tarzda açılan otelleri, lokantaları, kafeleri, eğlence merkezleri, limanı, tren yolu ve kulüpleri Selanik'in dikkati çeken diğer taraflarıdır. Şehirler ile insanlar arasında karşılıklı bir ilişki vardır. Şehirler insanlara kucak açar, onlara ortamlar, faaliyet alanları verir. İnsanlar da bu ortamları şenlendirir. İşte bu karşılıklı ilişki ağından da kültür dediğimiz manevi değer ortaya çıkar. Biz de büyük oranda Selanik'in yerel kaynaklarını kullanarak Selanik'te 1860-1912 yılları arasında oluşan kültüre ve kültürün yetiştirdiği insanlara ışık tutmaya çalıştık. O dönem Selanik'te faaliyet gösteren gazete ve dergilere, matbaalara, şehirlerin hafızası kabul edilen kütüphanelere, eğitim kurumlarına, gizli veya açıktan faaliyet gösteren cemiyetlere, kulüplere kısacası bir şehrin kültürünü ortaya çıkaracak bütün kurum ve ortamlara ve en önemlisi de bütün bu ortamları canlandıran insanlara mercek tutmaya çalıştık. Bu çalışmayı takip eden herkes Selanik'in 1860-1912 yılları arasındaki kültürel faaliyetlerini ve bu faaliyetleri gerçekleştiren şahıslarını birincil kaynaklardan okuma imkânı bulacaktır.

Thessaloniki was strikingly noted as one of the most in fluential cities of 1860 and 1912. This is where mainly Mustafa Kemal and many other shave been traine dandacted on the road tothe Republic of Turkey. Thessalonikis opposed to Abdulhamitin particularand his oppressive government.Then the Committee of Unionand Progress was established in Thessaloniki and the constitutionality was declared here. The New Language and New Life trend semerged around Young Pens magazine in Thessaloniki an dexpanded to affect thew holecountry. Inaddition tothese, thep ressactivities are cosmopolitan structure, masonic locales, socialist associations and workers movements, modern style-hotels, restaurants, cafes, entertainment centers, ports, train routes and clubs are Thessaloniki's other strikingsides. There is a mutual relationship between cities and people. Cities open their armsto people, giving the menvironments, are as of activity. People cheer up these environments. In this network of mutual relations, thes piritual value we call culture is revealed. We have tried to shedlight on the culture and the people cultivated in Thessaloniki between 1860-1912 using the local sources of Thessaloniki. We tried to uncoverall newspapers and magazine soperating in Thessaloniki, the printing houses, the libraries, the educational libraries, the educationalin stitutions, the societie soperating secretly or openly, the clubs, in short, all the in stitution alenvironments that will bring out the culture of a city, and most importantly, people whore vive all these environments at that time. Anyone who follows this study will be able to read Thessaloniki's cultural activitie sand the people who performed the seactivities between 1860 and 1912 from the primary sources.