Sarıçay Taşkınları ve Çanakkale Şehri (1869-1901)

Abstract

Osmanlı şehirlerinde en sık görülen doğal afetlerin başında sel baskınları yer almaktadır. Şiddetli yağışlar dere, çay, nehir gibi akarsuların taşmasına sebep olurdu. Taşkınları önlemek için alınan tedbirler ise son derece yetersizdi. Çanakkale şehri de pek çok defa Sarıçay’ın taşkınlarına maruz kalmıştı. Kış ve ilkbahar mevsimlerindeki aşırı yağışlar ve karların erimesi Sarıçay’ı taşırmaktaydı. Bu çalışmada, 1869-1901 yılları arasında Çanakkale’de meydana gelen dört taşkın ele alınmıştır. 1869 yılı öncesinde de Sarıçay taşkınlarının olduğu köprü tamirlerinden anlaşılmaktadır. 1869, 1889, 1900 ve 1901 yıllarındaki Sarıçay taşkınları şehirde büyük tahribata yol açmıştır. Çok kısa bir süre içerisinde peş peşe meydana gelen Aralık 1900 ve Şubat 1901 taşkınları ise tam bir afete dönüşmüştür. Osmanlı döneminde kale ve şehri Sarıçay’ın taşkınlarından korumak amacıyla taş setler yapılmıştı. Çanakkale stratejik öneme sahip bir kale şehirdi. Özellikle kalenin her zaman sağlam ve bakımlı olması gerekiyordu. Bu yüzden taşkınlardan sonra hızlı bir şekilde, İstanbul’dan hassa mimarları ve mühendisler şehre gönderilmiştir. Taşkınları önlemek amacıyla Sarıçay’ın ıslah edilmesi fikri ancak 1901 yılı taşkınından sonra düşünülmüştür. Taşkınlar sonrasında, şehir merkezindeki hane ve dükkanlar, ekili-dikili alanlar sular altında kalmış ve köprüler yıkılmıştır. Afet sonrasında ahalinin temel ihtiyaçları karşılamak üzere iane komisyonları kurulmuştur. Çalışmada, taşkınların sebepleri, hasar tespit çalışmaları ve afet yönetimi hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Araştırma kaynaklarını ise arşiv belgeleri ve gazeteler oluşturmaktadır.

One of the most common natural disasters in Ottoman cities was flooding. Heavy rainfall would cause rivers like streams, rivers, or rivers to overflow. Measures to prevent floods were extremely inadequate. The city of Çanakkale had also been subjected to flooding from the Sarıçay River many times. Heavy rainfall in winter and spring and melting snow caused the Sarıçay River to overflow. This study examines four floods that occurred in Çanakkale between 1869 and 1901. Prior to 1869, evidence from bridge repairs indicates occurrences of Sarıçay floods. The floods of Sarıçay in 1869, 1889, 1900, and 1901 caused significant destruction in the city. The floods that occurred in December 1900 and February 1901, happening in quick succession, turned into a complete disaster. During the Ottoman period, stone embankments were constructed to protect the fortress and the city from floods of the Sarıçay River. Çanakkale was a strategically important fortress city. It was crucial for the fortress to always remain strong and well-maintained. Therefore, immediately after floods, specialized architects and engineers were dispatched from Istanbul to the city for rapid repairs. The idea of improving the Sarıçay River to prevent floods was only considered after the flood of 1901. Following the floods, houses, shops, and cultivated fields in the city center were submerged, and bridges were destroyed. After the disaster, relief commissions were established to meet the basic needs of the population. The study provides information about the causes of floods, damage assessment efforts, and disaster management. Document analysis, a qualitative research method, was used in the study. The research sources consisted of archive documents and newspapers.