N. F. Katanov'un "Meterialı K İzuçeniyu Kazansko-Tatarskogo Nareçiya (Kazan-1898)" adlı eserindeki metinler üzerine dil incelemesi (İnceleme-metin-dizin)

Abstract

Ünlü Türkoloji Profesörü Nikolay Federoviç Katanov'un Türkoloji bilimine önemli katkıları bulunmaktadır. Katanov, araştırma gezilerinde, ağız derlemelerini birinci ağızdan dikkatle kaydederek bu derlemelerin transkripsiyonunu yapmıştır. Onun çalışmalarının büyük bir kısmı, dönemin siyasi durumundan dolayı yayınlanmamıştır. Katanov'un bu çalışmaları, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra yavaş yavaş gün yüzüne çıkarılmıştır. Özellikle Arap harfleriyle yazılan Erken Dönem Tatar Türkçesi metinlerinin okunması açısından yardımcı olan bu çalışmalar, Türkoloji açısından da önemli kaynaklardır. Bu çalışmada, Erken Dönem Tatar Türkçesi hakkında bilgi sahibi olabileceğimiz, Katanov'un "Materialı k İzuçeniyu Kazansko-Tatarskogo Nareçiya" (Kazan-Tatar Lehçesi Üzerine Materyaller) adlı eserinde yer alan metinlerden; Arap harfleriyle yazıldıktan sonra, Kiril harfleriyle transkripsiyonu yapılmış olan metinlerin incelemesini yaparak iki alfabeli metinler arasındaki ses, biçim ve yazım farklılıklarını ortaya çıkarmak amaçlanmaktadır. Çalışmamız Giriş, Dil İncelemesi, Metin, Dizin ve Sonuç olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır. Çalışmamızın Giriş kısmında, N. F. Katanov'un Hayatı, Çalışmaları ve Metinler hakkında bilgiler verildikten sonra, Arap harfleriyle yazılan Tatar Türkçesi Metinler ve Yazım hakkında bilgiler verilmiştir. Dil İncelemesi, Ses Bilgisi ve Biçim Bilgisi olmak üzere iki başlık altında incelenmiştir. Metin bölümü, Transkripsiyonlu Metinler, Metinler ve Türkiye Türkçesine Aktarma biçiminde üç başlık altında ele alınmıştır. Türkiye Türkçesine aktarma sırasında mümkün olduğunca Tatar Türkçesinin dil özellikleri korunmaya çalışılmıştır. Gramatikal Dizin bölümü ise Söz Dizini ve Özel İsim Dizini olmak üzere iki başlık altında değerlendirilmiştir. Söz Dizini ve Özel İsim Dizininde geçen sözlerin sıklıkları madde başının altında köşeli parantez içerisinde verilmiştir. Çalışmanın Sonuç kısmında ise tüm bu çalışmaların neticesinde ulaştığımız bulgular paylaşılmıştır.

The famous Turkology Professor Nikolay Federoviç Katanov has made significant contributions to the science of Turkology. During his research trips, Katanov carefully recorded oral compilations from the first mouth and transcribed these compilations. A large part of his work has not been published due to the political situation of the period. These works of Katanov were gradually brought to light after the collapse of the Soviet Union. These studies, which help in terms of reading early Tatar Turkish texts written especially in Arabic letters, are also important sources from the point of view of Turkology. Turkish-Tatar dialect of Kazan is written in Arabic letters, and then the texts deciphered in cyrillic letters are examined to reveal the sound, form and spelling differences between the two alphabets in Katanov's work "Materiali k Izuçeniyu Kazansko-Tatarskogo Nareçiya (Materials on the Kazan-Tatar Dialect)", in which we can learn about the Tatar Turkish of the Early Period. Our study consists of five parts: Introduction, Language Review, Text, Index and Conclusion. In the Introduction of our study, after providing information about N. F. Katanov's life, Work and Texts, information was given about Tatar Turkish Texts written in Arabic Letters and Spelling. Language Analysis is examined under two titles: Phonology and Format Information. The text section is discussed under two titles in the form of Transcription and Transmission to Turkish in Turkey. During Turkish translation, the grammatical features of Tatar Turkish were tried to be preserved as much as possible. The Grammatical index section has been evaluated under two titles: the Dictionary and the Private Name Index. The frequencies of the words mentioned in the Index of Words and the Special Name Index are given in square brackets under the title of the article. In the final part of the study, the findings that we reached as a result of all these studies were shared.