Çanakkale il merkezindeki kadınların meme kanseri taramasına katılımındaki engellerin belirlenmesi ve engellere yönelik çözüm önerileri

Abstract

Amaç: Meme kanseri, kadınlarda önemli mortalite oranına sahip olan ve taramalarla erken dönemde tespit edilebilen bir kanserdir. Türkiye'de mamografi taramasına katılım oranı hedeflenen düzeye ulaşamamıştır. Çalışmanın amacı Çanakkale Merkezinde kadınların mamografi taramasına katılımının önündeki engellerin belirlenmesidir. Yöntem: Çalışma kapsamında Çanakkale Merkez Toplum Sağlığı Merkezi Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi biriminde mamografi taramasına katılan 200 kişi ve Merkez Aile Sağlığı Merkezinde mamografi taramasına katılmamış 200 kişiye ulaşılmıştır. Sosyoekonomik özellikler ve sağlık durumu ile Sağlık İnanç Modeli ve Mamografi Davranış Değişim Süreci Ölçeğine ait sorulardan oluşan anket formu katılımcılara yüz yüze uygulanmıştır. Verilerin analizinde tek değişkenli analizlere ilave olarak ileri analiz için Sağlık İnanç Modeli ve Mamografi Davranış Değişim Süreci Ölçeğinin diğer altboyutlarının "düzenli tarama davranışı" ve "düzenli tarama kararlılığı" üzerindeki açıklayıcı etkisini incelemek için çok değişkenli regresyon modeli oluşturulmuştur. Ayrıca model üzerinde aracı değişken olarak gelir, eğitim, ailede ve sosyal çevrede kanser olma durumları kullanılarak Path analizi yapılmıştır. Bulgular: Sağlık İnanç Modeli ve Mamografi Davranış Değişim Süreci Ölçeği altboyutları arasında yapılan korelasyon analizinde düzenli tarama kararlılığı ve düzenli tarama davranışı ile ciddiyet, mamografi yarar algısı, sağlık motivasyonu ve bilgi, edinme, paylaşım ve iletişim arasında pozitif korelasyon; mamografi engel algısı ve sağlık sistemlerinden kaçınma arasında negatif korelasyon tespit edilmiştir(p<0,05). Path analizinde ciddiyet, yarar algısı, sağlık motivasyonu, bilgi edinme,paylaşım ve iletişim altboyutlarının düzenli tarama davranışı ve düzenli tarama kararlılığı üzerindeki pozitif açıklayıcı etkisini (p<0,05) eğitim düzeyi, gelir durumu, ailede ve sosyal çevrede kanser öyküsü aracı değişkenleri ortadan kaldırmıştır. Sonuç: Taramalara katılımı artırmak için planlanan müdahalelerde gelir, eğitim, ailede ve yakın çevrede kanser öyküsü olması göz ardı edilerek toplumun tümüne ulaşılması gerekmektedir.

Introduction: Breast cancer has a high mortality rate in women and can be detected early by screening. In Turkey, participation in mammography screening has not yet reached the target participation rate. This study aimed to determine the barriers to women's participation in mammography screening in Çanakkale City Center. Material and Method: Within the scope of the study, 200 people who participated in mammography screening at the Çanakkale Central Community Health Center Cancer Early Diagnosis, Screening and Training Center unit and 200 people who did not participate in mammography screening at the Central Family Health Center were recruited. The questionnaire consisted of questions about socioeconomic characteristics, health status, and the Health Belief Model, and the Mammography Behavior Change Process Scale was applied to the participants face-to-face. In the data analysis, in addition to univariate analyses, a multivariate regression model was created to examine the explanatory power of the Health Belief Model and other subdimensions of the Mammography Behavior Change Process Scale on "regular screening behavior" and "regular screening determination" for further analysis. Path analysis was also performed using income, education, and cancer status in the family and social environment as moderating variables in the model. Results: Correlation analysis between the subdimensions of the Health Belief Model and the Mammography Behavior Change Process Scale revealed a positive correlation between regular screening commitment and regular screening behavior and seriousness, mammography benefit perception, health motivation and information, acquisition, sharing and communication and negative correlation between mammography barrier perception and avoidance of health systems (p<0.05). In the path analysis, the positive explanatory effect of seriousness, perception of benefit, health motivation, information, sharing, and communication subdimensions on regular screening behavior and regular screening determination (p<0.05) disappeared when the variables of education level, income status, cancer history in the family and social environment were added to the model as moderators. Conclusion: Interventions planned to increase participation in screening should reach the entire population, disregarding income status, education level, and cancer history in the family and social environments.