Öğretmenlerin sağlık inanç modeline dayalı genel afete hazırlık inanç düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Burdur örneği

Abstract

This study aims to examine the general disaster preparedness belief levels of teachers working in secondary education institutions in terms of various variables based on the Health Belief Model. The research was designed as a cross-sectional study in the survey model. The participants of the research consist of 495 high school teachers working in 14 secondary education institutions in central district of Burdur in the 2019-2020 academic year. Since it was aimed to reach all the participants in the research, no sampling was done. The 45-item "General Disaster Preparedness Belief Scale Based on the Health Belief Model" developed by İnal and Doğan (2018) and a 16-item questionnaire containing sociodemographic data were applied to the teachers. The dependent variables of the study are the sub-dimensions of the scale (perceived susceptibility, perceived severity, perceived benefits, perceived barriers, cues to action and self efficacy), while the independent variables are gender, age, professional seniority and educational status, previous disaster experience and having an individual disaster kit and preparing a contingency plan for disasters. SPSS 25 program was used in the analysis part of the data in the research. "Independent Sample t-Test" was used in data analysis and "One-Way Analysis of Variance (ANOVA)" tests were used for more than two categories in the independent variable. 396 teachers participated in the study. Cronbach's Alpha value of the total scale (45 items) was calculated as α=0,854. The eta-square (𝜂��2) coefficient was calculated to examine the effect size of the significant difference. Total score averages and standard deviation values of the sub-dimensions of the scale were examined. It was observed that the general disaster preparedness belief levels scale scores (¯X=3.9606) of teachers working in secondary education institutions in the central district of Burdur, based on BHM, were at a good level. In the light of the findings and results of the research, it is suggested that training programs and their contents for teachers could be organized in order to eliminate the significant differences and deficiencies between the sub-dimensions of the scale and the independent variables.

Bu araştırmanın amacı, ortaöğretim kurumlarında görevli öğretmenlerin Sağlık İnanç Modeli'ne dayalı genel afete hazırlık inanç düzeylerini, çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Araştırma tarama modelinde kesitsel araştırma olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma evrenini 2019-2020 Eğitim-Öğretim yılı Burdur İli Merkez İlçesi'nde yer alan 14 ortaöğretim kurumunda görev yapan 495 lise öğretmenleri oluşturmaktadır. Araştırmada çalışma evreninin tamamına ulaşılması hedeflendiğinden örneklem seçilmemiştir. Öğretmenlere İnal ve Doğan (2018) tarafından geliştirilen, 45 maddelik "Sağlık İnanç Modeline Dayalı Genel Afete Hazırlık İnanç Ölçeği" ile 16 maddeden oluşan sosyo-demografik verileri içeren anket uygulanmıştır. Araştırmanın bağımlı değişkenlerini ölçek alt boyutları (algılanan duyarlılık, algılanan ciddiyet, algılanan yarar, algılanan engeller, eyleme geçiriciler ve öz yeterlilikler), bağımsız değişkenlerini ise cinsiyet, yaş, mesleki kıdem, öğrenim durumu, daha önce afet yaşama durumu, bireysel afet çantası bulundurma durumu ve afetlere ilişkin acil durum planı hazırlama durumu oluşturmaktadır. Araştırmada verilerin analiz kısmında SPSS 25 programı kullanılmıştır. Veri analizinde "Bağımsız Örneklem t-Testi", bağımsız değişkende ikiden fazla kategoriler için de "Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA)" testlerinden yararlanılmıştır. Çalışma kapsamında 396 öğretmene ulaşılmıştır. Toplam ölçeğin (45 madde) Cronbach's Alpha değeri α=0,854 olarak saptanmıştır. Anlamlı farkın etki büyüklüğüne bakmak için eta-kare (𝜂�2) katsayısı hesaplanmıştır. Ölçek alt boyutlarının toplam puan ortalamaları ve standart sapma değerleri incelenmiştir. Burdur İli Merkez İlçesi'nde yer alan ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin SİM'e dayalı genel afete hazırlık inanç düzeyleri ölçeği puanlarının (¯X=3,9606) iyi düzeyde olduğu görülmüştür. Araştırma bulgu ve sonuçları doğrultusunda ölçek alt boyutları ile bağımsız değişkenler arasında oluşan anlamlı farkın ve eksikliklerin giderilmesi için öğretmenlere yönelik eğitim programlarının ve içeriklerinin düzenlenmesi önerilebilir.