Potansiyel zeytin alanlarının uzaktan algılama (UA) ve coğrafi bilgi sistemleri (CBS) yardımıyla belirlenmesi: Çanakkale Ezine örneği

Abstract

Türkiye' de zeytinyağı üretim miktarı henüz istenen düzeyde olmamasına karşın, zeytin dikim alanları dünya ülkeleri arasında küçümsenmeyecek bir yere sahiptir. Zeytinyağı üretiminin üretici ve tüketici bakış açısıyla arz talep bakımından tanımlanması çeşitli faktörlere bağlı olduğundan dalgalanmalar yaşandığı bilinmektedir. Zeytin alanlarının aileden kalma yerlerde yapılmasının yanı sıra, gelir getirme potansiyeli nedeniyle devlet tarafından çeşitli destekler sayesinde artırılmaya çalışılmaktadır. Bu yeni dikim alanlarının zeytin ağaçlarının yetişme şartlarının uygun olacağı bölgelerde yapılması için ön hazırlıklar bölgesel düzeydeki planlamalar yardımıyla yapılmalıdır. Uygun olmayan alanlarda yapılan zeytin dikimlerinden bakım, budama, hasat ve meteorolojik şartlar nedeniyle hem finansal hem fiziksel kayıplara neden olmaktadır. Bu durum da zeytin alanlarının çok olmasının zeytin üretiminde etkili olmaması anlamına gelmektedir. Bu çalışmada, Çanakkale ili Ezine ilçesinde potansiyel olarak zeytin yetiştirmeye uygun alanları topografya ve toprak özelliklerine bağlı bir fonksiyon olarak farklı uygunluk derecelerinde belirlenmesi ve elde edilen sonuçlara göre yeni zeytin ekim alanlarına yönelik öncelikli yatırımların yapılabileceği lokasyonların önerilmesi amaçlanmıştır. Öncelikle bölgeyi kapsayan Landsat uydu görüntüleri kullanılarak iki farklı tarihte Ezine ilçesinin tamamında yer alan zeytinlik ve diğer ana Arazi Kullanım ve Bitki Örtüsü (AKBÖ) sınıfları belirlenmiş, değişimleri ele alınmış ve zeytin alanlarında artış eğilimi olup olmadığı değerlendirilmiştir. İkinci olarak sayısal yükseklik modeli kullanılarak, yükseklik, eğim ve bakı özellikleri irdelenmiştir. Ardından toprak özelliklerine ilişkin haritalardan yararlanılarak mevcut durumdaki toprak özellikleri incelenmiştir. Son olarak, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımı ile güncel AKBÖ durumu, topografya ve toprak özellikleri bakımından zeytin yetiştirmeye uygun alanlar ve bunların uygunluk dereceleri belirlenmiş ve elde edilebilecek potansiyel verim analiz edilerek bölgeye olan katkısı değerlendirilmiştir. ürkiye' de zeytinyağı üretim miktarı henüz istenen düzeyde olmamasına karşın, zeytin dikim alanları dünya ülkeleri arasında küçümsenmeyecek bir yere sahiptir. Zeytinyağı üretiminin üretici ve tüketici bakış açısıyla arz talep bakımından tanımlanması çeşitli faktörlere bağlı olduğundan dalgalanmalar yaşandığı bilinmektedir. Zeytin alanlarının aileden kalma yerlerde yapılmasının yanı sıra, gelir getirme potansiyeli nedeniyle devlet tarafından çeşitli destekler sayesinde artırılmaya çalışılmaktadır. Bu yeni dikim alanlarının zeytin ağaçlarının yetişme şartlarının uygun olacağı bölgelerde yapılması için ön hazırlıklar bölgesel düzeydeki planlamalar yardımıyla yapılmalıdır. Uygun olmayan alanlarda yapılan zeytin dikimlerinden bakım, budama, hasat ve meteorolojik şartlar nedeniyle hem finansal hem fiziksel kayıplara neden olmaktadır. Bu durum da zeytin alanlarının çok olmasının zeytin üretiminde etkili olmaması anlamına gelmektedir. Bu çalışmada, Çanakkale ili Ezine ilçesinde potansiyel olarak zeytin yetiştirmeye uygun alanları topografya ve toprak özelliklerine bağlı bir fonksiyon olarak farklı uygunluk derecelerinde belirlenmesi ve elde edilen sonuçlara göre yeni zeytin ekim alanlarına yönelik öncelikli yatırımların yapılabileceği lokasyonların önerilmesi amaçlanmıştır. Öncelikle bölgeyi kapsayan Landsat uydu görüntüleri kullanılarak iki farklı tarihte Ezine ilçesinin tamamında yer alan zeytinlik ve diğer ana Arazi Kullanım ve Bitki Örtüsü (AKBÖ) sınıfları belirlenmiş, değişimleri ele alınmış ve zeytin alanlarında artış eğilimi olup olmadığı değerlendirilmiştir. İkinci olarak sayısal yükseklik modeli kullanılarak, yükseklik, eğim ve bakı özellikleri irdelenmiştir. Ardından toprak özelliklerine ilişkin haritalardan yararlanılarak mevcut durumdaki toprak özellikleri incelenmiştir. Son olarak, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımı ile güncel AKBÖ durumu, topografya ve toprak özellikleri bakımından zeytin yetiştirmeye uygun alanlar ve bunların uygunluk dereceleri belirlenmiş ve elde edilebilecek potansiyel verim analiz edilerek bölgeye olan katkısı değerlendirilmiştir.

Although the amount of olive oil production in Turkey is not yet at the desired level, olive planting areas have a place that can not be underestimated among the producer countries. Since the definition of olive oil production in terms of supply and demand from the perspective of producers and consumers depends on various factors, it is known that there are fluctuations. In addition to the olive fields being built in family-owned places, the government is trying to increase it with various supports due to its income generating potential. Preliminary preparations should be made with the help of regional-level planning in the regions with new planting locations where olive trees will be suitable for growing conditions. Olive plantings in unsuitable areas cause both financial and physical losses due to pruning, harvest and meteorological conditions. This means that the abundance of olive fields is not effective on its production. In this study, it was aimed to determine the areas potentially suitable for olive cultivation in Ezine district of Çanakkale province with different suitability levels as a function of topography and soil characteristics, and to suggest locations where priority investments can be made for new olive cultivation areas depending on the results. First of all, olive groves and other main Land Use and Land Cover (LULC) classes in the whole of Ezine district on two different dates were determined, their changes were discussed and it was evaluated whether there was an increasing trend in olive areas using Landsat satellite images covering the region. Secondly, elevation, slope and aspect properties were examined using digital elevation model. Subsequently, the soil properties in the current situation were examined using soil maps. Finally, with the help of Geographic Information Systems (GIS), the suitable areas for olive cultivation in terms of current LULC status, topography and soil characteristics and their suitability degrees were determined, and the contribution of potential yield to the region was evaluated.