Çayönü Tepesi çanak çömleksiz ve çanak çömlekli neolitik dönem taş halkalarının teknolojik ve tipolojik değerlendirilmesi

Abstract

Diyarbakır ili, Ergani ilçesinde yer alan Çayönü Tepesi Çanak Çömleksiz Neolitik ve Çanak Çömlekli Neolitik Dönem evrelerinde bulunan 727 adet taş halka tipolojik ve teknolojik açıdan değerlendirilmiştir. Deneysel çalışmalarla halkaların üretim zinciri hakkında fikir edinilmeye çalışılmış ve elde edilen veriler arkeolojik malzeme ile karşılaştırılmıştır. Halkaların olası kullanım alanları hakkında değerlendirilmeler de yapılmıştır. Taş halkaların 95 tanesine pXRF ve 10 adetine XRD analizi yapılmıştır. Çayönü Tepesi taş halkalarının yaklaşık %66 si mermer, %23'ü bazik magmatik kayaç, %8'i kireçtaşı, %2 kiltaşı, %1 kumtaşı, %1 serpantindir. 727 parçayı genel olarak değerlendirildiğinde Çayönü Tepesi'ndeki Yalın Taş Halkaların (589) Bezekli Taş Halkalara (132) oranla daha çok üretildiği ya da yerleşmede daha fazla kullanıldığı görülmektedir. Çayönü Tepesi'de taş halkalar sayısal olarak en fazla Çanak Çömleksiz Neolitik B Döneminin Kanallı Yapılar ile Taş Döşemeli Yapılar Evrelerinde karşımıza çıkar. Çayönü Tepesi halkaları eş zamanlı yerleşimlerle teknolojik ve tipolojik açıdan karşılaştırılarak Yakındoğu'daki halka kullanımının yaygınlığı ve üretim çeşitliliği belirlenmeye çalışılmıştır.

727 stone rings found in the Pre-Pottery Neolithic and Pottery Neolithic phases of Çayönü Tepesi, located in the Ergani district of Diyarbakır province, were evaluated in terms of typology and technology. With experimental studies, the production chain of the rings was tried to be determined and the data obtained were compared with the archaeological material. Evaluations were also made about the potential usage of the rings. pXRF analysis was performed on 95 of the stone rings and XRD analysis on 10 of them. Approximately 66% of the Çayönü Tepesi stone rings are marble, 23% basic magmatic rocks, 8% limestone, 2% claystone, 1% sandstone, 1% Serpentine. When we evaluate the 727 rings in general, it is seen that the Plain Stone Rings (589) were produced more often than the Decorated Stone Rings (132) or they were used more in the settlement. Stone rings occur numerically the most in Channeled Building and Cobble Paved Building subphases of the Pre-Pottery Neolithic Period B. By comparing the rings of Çayönü Tepesi with the contemporaneous settlements in terms of technology and typology, the prevalence of ring usage and production diversity in the Near East were tried to be determined.