Irk Bitig kitabının metin dil biliminde metin merkezli ölçütler bakımından incelenmesi

Abstract

Günümüzde klasik dil çalışmaları geride kalmış, değişen ve gelişen toplumla birlikte özellikle son yüzyılda çağdaş dil bilim yöntemleri önem kazanmıştır. Metin dil bilimi de bu yöntemlerin çalışma alanlarından biridir. Biz de çalışmamızda Uygur Dönemi'ne ait olan Irk Bitig kitabını modern dil bilimi yöntemlerinden biri olan metin dil bilimi üzerinden açıkladık. Irk Bitig, günümüzden on iki yüzyıl önce yazılmış ve eski Türklerdeki siyasi yaşama, yönetici ve yönetilen ilişkilerine, dinî inanışlara kadar o dönemdeki insanların gündelik ilişkilerine ve hayatına dair önemli veriler sunar. Irk Bitig konuşma diliyle yazılmış, iyi ve kötü ayrımı üstüne kurulmuştur. Bu ayrım, metinde şans sayılarına göre numaralandırılmış altmış beş adet fal ile sunulmaktadır. Her biri birbirinden bağımsız altmış beş falın kendine ait hikâyeleri ve sonuçları bulunmaktadır. Bu çalışmada söz konusu fallar modern dil bilimine uygun olarak bütüncül olarak ele alınıp bağlaşıklık ve tutarlılık bakımından incelenmiştir.

Today, classical language studies have been left behind, and contemporary linguistic methods have gained importance, especially in the last century, with the changing and developing society. Text linguistics is one of the fields of study of these methods. In our study, we explained the book Irk Bitig, which belongs to the Uyghur Period, through text linguistics, which is one of the modern linguistics methods. Irk Bitig was written twelve centuries ago and is based on the distinction between good and bad, written in colloquial language and presenting important data about the daily relations and life of the people of that period, including the political life, the relations between the ruler and the ruled, and the religious beliefs of the ancient Turks. This distinction is presented in the text with sixty-five fortunes numbered according to the luck numbers. Sixty-five fortune-tellings, each of which are independent of each other, have their own stories and consequences. In this study, the aforementioned horoscopes are handled holistically in accordance with modern linguistics and examined in terms of cohesion and consistency.