Ekoturizm alan uygunluk değerlendirilmesinde Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) yöntemi ve coğrafi bilgi sisteminin uygulanması

Abstract

Turizm endüstrisinin ülke ekonomisine sağladığı faydaların yanı sıra çevre üzerindeki olumsuz etkileri de göz ardı edilemeyecek kadar fazladır. Çevre üzerindeki olumsuz etkileri azaltmak için alternatif turizm türleri ortaya çıkmış ve bunlardan birisi de ekoturizmdir. Ekoturizm, sürdürülebilir kalkınmayı benimseyerek doğal ve kültürel çevre üzerine en az etkiyle o bölgedeki yaşayan yerel halka maksimum fayda sağlamayı amaçlar. Bu nedenle ekoturizm için uygun alanların planlanması, bugün ve gelecek planlama stratejileri için oldukça önemlidir. Planlama süreci genellikle mekansal analizi de içeren çok kriterli bir süreçtir. Bu nedenle araştırma kapsamında çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olan Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) yöntemi ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)'nin entegre kullanımıyla Çanakkale Ayvacık ilçesi Behram, Büyükhusun, Kozlu, Sazlı, Kayalar, Ahmetçe köyleri ve yakın çevresinin ekoturizm için uygun alanların belirlemesi amaçlanmıştır. Ekoturizm uygunluğunu etkileyen değerlendirme kriterleri literatür araştırması sonucunda eğim, topografik sağlamlılık indeksi, bitki örtüsü, yükseklik, korunan alanlar, iklim, görünürlük, yola uzaklık, yerleşime uzaklık, tarihi ve kültürel alanlara uzaklık, toprak ve alan kullanımı olmak üzere 13 kriter belirlenmiştir. Kriterlerin ikili karşılaştırılmalarının önem derece puanları 1-9 değer aralığındaki Satty ölçeğine göre 15 uzman tarafından puanlanmıştır. Elde edilen değerler ArcGIS 10.5 yazılımında elde edilen kriterlerin, tematik haritalarına eklenerek yeniden sınıflandırma yapılmıştır. Elde edilen raster veriler 30*30 hücre boyutunda gridlere ayrıldı ve ağırlıklara göre çakıştırma işlemi gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak araştırma alanında ekoturizm için çok uygun alanlar Behram köyünün kuzey, batı ve doğu kesimlerinde görülmektedir ve alansal dağılımı 1.512 km2 (%2,9)'dir. Uygun alanlar Behram köyünün doğusu, Büyükhusun köyünün batısı, güneydoğu yönleri arasında kalan ve kıyı alanlarına yakın bölgelerde yoğun olarak görülmektedir ve alansal dağılımı 11.94 km2 (%22,79)'dir. Orta uygun alanlar Büyükhusun, Kozlu, Sazlı, Kayalar ve Ahmetçe köylerinin çevresinde yoğun dağılım göstermektedir ve alansal dağılımı, 22.134 km2 (%42,25)'dir. Az uygun alanlar Sazlı köyünün güneydoğusu, kayalar köyünün güneyi ve Ahmetçe köyünün kuzey, güney, doğu ve batı yönlerinde sıklıkla görülmektedir ve alansal dağılımı 14.70 km2 (%28.07)'dir ve uygun olamayan alanlar Kayalar köyünün kuzeydoğusu ve Ahmetçe köyünün güneydoğu, doğu ve batı yönlerinde yayılım göstermektedir ve alanı 2.086 km2 (%3.98) olarak saptanmıştır.

In addition to the benefits of the tourism industry to the country's economy, its negative effects on the environment are too high to be ignored. In order to reduce the negative effects on the environment, alternative tourism types have emerged and one of them is ecotourism. Ecotourism aims to provide maximum benefit to the local people living in that region with the least impact on the natural and cultural environment by adopting sustainable development. For this reason, planning suitable areas for ecotourism is very important for current and future planning strategies. The planning process is often a multi-criteria process that also includes spatial analysis. For this reason, within the scope of the research, the Analytical Hierarchy Process (AHS) method, which is one of the multi-criteria decision-making methods, and the use of Geographic Information Systems (GIS) together, and the villages of Behram, Büyükhusun, Kozlu, Sazlı, Kayalar, Ahmetçe and their surroundings in Çanakkale Ayvacık district are suitable for ecotourism. areas are to be determined. The criteria that significantly affect the decision-making process in the evaluation of suitable areas for ecotourism are slope, topographical robustness index, vegetation, height, protected areas, climate, visibility, distance to road, distance to settlement, distance to historical and cultural sites, land and land use. 13 criteria have been determined. The importance scores of the pairwise comparisons of the criteria were determined by 15 experts according to the Satty scale in the range of 1-9. The obtained values were added to the thematic maps of the criteria obtained in ArcGIS 10.5 software and reclassified. The obtained raster data were divided into grids of 30 * 30 cell size and the registration process was carried out according to the weights. As a result, very suitable areas for ecotourism in the research area are seen in the northern, western and eastern parts of Behram village, and its areal distribution is 1.512 km2 (2.9%). Suitable areas are mostly seen in the east of Behram village, west of Büyükhusun village and in the areas close to the coastal areas, and their areal distribution is 11.94 km2 (22.79%). Medium suitable areas are densely distributed around Büyükhusun, Kozlu, Sazlı, Kayalar and Ahmetçe villages and their areal distribution is 22,134 km2 (42.25%). Less suitable areas are mostly seen southeast of Sazlı village, south of Kayalar village and north, south, east and west of Ahmetçe village and their areal distribution is 14.70 km2 (28.07%) and unsuitable areas are northeast of Kayalar village and southeast, east and west of Ahmetçe village spread and its area was determined as 2,086 km2 (3.98%).